Phần 1/7: Nợ quốc gia Trung Hoa đã tới mặt trăng

https://www.ntdvn.com/trung-quoc/chuyen-de-mo-xe-no-trung-quoc-bai-1-no-quoc-gia-trung-quoc-da-toi-mat-trang-459.html

Đằng sau vẻ ngoài hào nhoáng, bóng bẩy của một con tàu kinh tế khổng lồ là đầy những lỗ hổng... (Ảnh: zhang kaiyv từ Pexels)

Phần 1: Nợ quốc gia Trung Hoa đã tới mặt trăng

Trà Nguyễn • 10:32, 01/11/19 • 3022 lượt xem  

Đôi điều về trang nhà "Tân Đường Nhân": https://www.ntdvn.com/about.html

(Về chúng tôi

Tân Đường Nhân (NTD - New Tang Dynasty) được thành lập vào năm 2001, là kênh truyền thông toàn cầu thuộc tập đoàn truyền thông đa ngôn ngữ (EMG) có trụ sở tại New York. Từ khi ra đời, Tân Đường Nhân luôn nằm trong số 10 kênh truyền thông hàng đầu thế giới. Tân Đường Nhân Việt Nam hiện là kênh truyền thông ngôn ngữ tiếng Việt duy nhất được tập đoàn EMG uỷ quyền xuất bản.

Tầm nhìn

Với 22 ngôn ngữ, bằng những bài báo chất lượng thể hiện sự chính trực, phẩm hạnh, Tân Đường Nhân hướng tới mục tiêu nâng cao hiểu biết xã hội cũng như khôi phục, gìn giữ các giá trị văn hoá truyền thống và đạo đức cốt lõi.

Sứ mệnh

Tân Đường Nhân tin tưởng một thế giới toàn vẹn phải dựa trên truyền thông chính xác và trung thực. Đó là lý do chúng tôi cống hiến hết mình để cung cấp sự thật và làm sáng tỏ những vấn đề xã hội quan trọng. Không đại diện cho các nhóm lợi ích, chúng tôi đưa ra thông tin khách quan, cung cấp một bức tranh toàn cảnh, thể hiện trách nhiệm của chúng tôi đối với xã hội.)

(Theo như quảng cáo trên, họ có tới 22 trang khác nhau. Báo này đối lập vởi nhà cầm quyền đương thời,  nên họ mới vạch trần những thủ đoạn của ĐCS tàu.

Tuy vậy, truyền thống cố hữu vẫn còn, nên họ tự xưng là Trung Quốc.

Bị dị ứng với TQ: nước ở giữa, bọn ở chung quanh là lũ man di, mọi rợ. Tôi đã đổi TQ thành Trung Hoa.)

“Tăng trưởng cao GDP chính là căn cứ tồn tại hợp pháp của chính quyền Trung Quốc.” (Theo Blackwill & Tellis (2015))

Theo South China Morning Post, tổng nợ quốc gia của Trung quốc/GDP đến nay đã vượt 300%, Chính quyền Bắc Kinh không thể ngừng nới lỏng tín dụng, tiền tệ để duy trì tăng trưởng. Nợ quốc gia bao gồm nợ khu vực công và khu vực tư nhân. So với Nhật, Mỹ, tỷ lệ nợ này của Trung Hoa chưa phải lớn nhất nhưng mức độ bền vững và những rủi ro đằng sau các con số, thực tế, có thể khiến nền kinh tế nhiều sự bất cân đối này  khó đứng vững trong thương chiến.

Trung Hoa trỗi dậy mạnh mẽ sau mở cửa nền kinh tế và đặc biệt chuyển mình kể từ khi gia nhập WTO (2001) nhờ vi phạm mọi cam kết với WTO, đánh đổi môi trường với tăng trưởng, dòng vốn dễ dãi từ khắp thế giới,…  Dưới thời Tập Cận Bình, Trung Hoa không giấu diếm tham vọng thống trị thế giới. Để làm điều đó, Trung Hoa không chỉ cần duy trì mức tăng trưởng GDP cao mà còn cần nguồn tiền lớn để tạo ra các con nợ trong dự án “vành đai - con đường”, thâu tóm, định hướng truyền thông, quyền lực khắp thế giới. Trung Hoa đã trở thành một con nợ lớn với nhiều dấu hỏi về khả năng kiểm soát nợ, đặc biệt trong bối cảnh thương chiến với Mỹ ngày một căng thẳng.

Chuyên đề “Mổ xẻ nợ Trung Quốc” hy vọng cung cấp thêm cho đọc giả một góc nhìn tổng hợp và hệ thống hơn về nghĩa vụ nợ chính phủ Trung Quốc, nợ xấu trong hệ thống NHTM, rủi ro lây nhiễm giữa hệ thống tài chính này với bong bóng giá thị trường BĐS, nợ khu vực doanh nghiệp...

Bài 1: Nợ công của Trung Hoa đã vượt qua mặt trăng

Nợ công của Trung Hoa được trang Commodity dí dỏm ví “đã vượt qua mặt trăng”; cách ví von này không những ám chỉ khoản nợ công thực sự lớn hơn mức chính quyền Bắc Kinh tuyên bố rất nhiều mà còn ám chỉ sự bất ổn tiềm ẩn trong các khoản nợ chính quyền TW và địa phương của nền kinh tế này. Cơ chế tạo ra nợ công và khả năng thu hồi nợ từ các dự án đầu tư công đằng sau khối nợ mới là nguy cơ thực sự mà nền kinh tế lớn thứ hai thế giới phải đối mặt.

Rất nhiều khoản nợ thuộc nghĩa vụ nợ của chính phủ đã không được Trung Hoa đưa vào tính trong nợ công.

Đây có lẽ là lý do khiến nợ chính phủ/GDP mà Trung Hoa công bố rất thấp, chỉ ở mức 50,5% cuối năm 2018. Tuy nhiên, theo ước tính đầy đủ của trang Commodity, tổng nợ công của Trung Hoa đã lên  tới 92,8%. Bạn có thể bọc xung quanh Trái đất 20.894 lần bằng tờ 1 đô la với số nợ này. Nếu bạn đặt tờ $1 trên đầu tờ kia thì sẽ trải được quãng đường 586.175 km, hoặc chất được lên cao 364.232 dặm, tương đương 1,52 lần quãng đường đến Mặt trăng.

Nền kinh tế Trung Hoa không mạnh khỏe như vẻ bề ngoài của nó.

Nếu chỉ so sánh quy mô nợ công với các nền kinh tế lớn khác như Mỹ, Nhật Bản, khoản nợ công/GDP của Trung Quốc, ngay cả khi lên tới gần 100%, cũng không phải là con số cần cảnh báo. Vấn đề ở chỗ, nguyên nhân tích lũy nợ của chính quyền địa phương, các dự án xây dựng từ nguồn nợ công hiện đang trong tình trạng hoang phế, không tạo nguồn thu, các khoản bảo lãnh doanh nghiệp nhà nước không thể thu hồi… mới chính là điểm nghẽn lớn nhất của con tầu kinh tế khổng lồ, bóng bẩy nhưng nhiều lỗ hổng này.

Nợ công gồm tổng của tất cả các khoản nợ của chính quyền trung ương và địa phương của Trung Hoa thông qua các công cụ nợ. Tuy nhiên, rất nhiều khoản nợ thuộc nghĩa vụ nợ của Chính phủ đã không được Trung Hoa tính vào nợ công. Ví dụ, các khoản không được thể hiện bằng trái phiếu hay hóa đơn, như lương hưu hoặc bảo lãnh chính quyền đối với ngân hàng hoặc các công ty tư nhân không được coi là nợ công. Trung Hoa không tính các khoản nợ của các doanh nghiệp nhà nước vào nợ công. Các doanh nghiệp này vốn được kiểm soát bởi chính phủ trung ương hoặc chính quyền địa phương và là đại diện cho một ngành lớn của nền kinh tế, các ngân hàng cũng ưu tiên cho các doanh nghiệp này vay hơn là cho các doanh nghiệp khu vực tư nhân. Dòng tiền luôn sẵn có làm nảy sinh hiện tượng trục lợi của các quản lý tha hóa trong các doanh nghiệp nhà nước.

Bảng 1: Cấu phần được tính vào nợ công của Trung Quốc

Nghĩa vụ nợ của chính phủ Trung Hoa tại các khoản mục	Có bao gồm trong nợ công?
Trái phiếu do chính phủ phát hành	Có
Công cụ nợ ngắn hạn	Có
Nợ chính quyền địa phương	Có
Sáng kiến ​​đầu tư công-tư	Không
Nghĩa vụ dân sự và nghĩa vụ lương hưu quân đội	Không
Nợ của các doanh nghiệp nhà nước	Không
Nợ của ngân hàng nhà nước	Không
Bảo lãnh cho khu vực ngân hàng tư nhân	Không
Khoản nợ nào được tích lũy bởi chính phủ Macau và Hồng Kông	Không
Các khoản phải trả (hóa đơn chưa thanh toán)	Không

Nguồn: Commodity.com

Bộ máy giám sát và quản lý nợ công của Trung Quốc?

Có hai loại công cụ nợ công ở Trung Quốc: Trái phiếu chính phủ trung ương và Trái phiếu chính quyền địa phương.

Bộ Tài chính của Chính phủ Trung ương Trung Hoa chịu trách nhiệm gây quỹ cho chính phủ quốc gia và cũng giám sát các công cụ nợ do chính quyền địa phương phát hành. Hoạt động kinh tế tổng thể và tài chính công được điều hành bởi một ủy ban riêng gọi là Ủy ban Tài chính và Kinh tế Trung ương nằm dưới sự chỉ đạo của Chủ tịch nước Tập Cận Bình. Bộ Tài chính và thậm chí là Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng chịu trách nhiệm trước ủy ban này. Bộ Tài chính thực hiện chính sách liên quan đến nợ của chính quyền địa phương thông qua một loạt các cảnh báo và động viên. Chính phủ trung ương cũng kiểm soát các hoạt động tài chính của chính quyền địa phương bằng cách ban hành hướng dẫn cho các ngân hàng quốc doanh về chính sách cho vay đối với chính quyền địa phương mà họ nên thực hiện.

Tuy nhiên, nợ của chính quyền địa phương không dễ kiểm soát bởi quyền tự chủ cao và áp lực “thành tích tăng trưởng” buộc phải báo cáo về Trung ương 

Các tỉnh của Trung Hoa và các chính quyền địa phương được hưởng quyền tự chủ cao và điều này mở rộng đến cả phạm vi tài chính. Chính quyền địa phương có quyền huy động vốn của mình thông qua việc phát hành trái phiếu trực tiếp.

Nỗi sợ các cuộc biểu tình nổ ra do những người thất nghiệp tạo thành áp lực duy trì tăng trưởng GDP cao, từ đó làm căn cứ tồn tại hợp pháp của chính quyền đương nhiệm. (Ảnh: Pexels).

Nợ chính quyền địa phương lần đầu tiên trở thành một vấn đề quốc gia vào năm 2015 khi đất nước trải qua một cuộc khủng hoảng ngân hàng. Chính phủ trung ương đã chỉ đạo chính quyền địa phương bảo lãnh cho các ngân hàng trong khu vực của họ bằng cách phát hành trái phiếu chính quyền địa phương (còn gọi là trái phiếu đô thị)  để huy động đủ tiền.

Tuy nhiên, chính quyền địa phương hầu hết là phát hành không thành công vì trái phiếu thành phố mang lại lợi nhuận thấp hơn so với các danh mục đầu tư khác ở Trung Quốc. Chính phủ trung ương sau đó đã chỉ đạo các ngân hàng quốc doanh mua trái phiếu không thể bán nổi ra thị trường này, chuyển vốn mới vào các ngân hàng thuộc sở hữu tư nhân thông qua các tài khoản của chính quyền địa phương.

Nhiệm vụ trọng yếu của chính quyền địa phương là duy trì tăng trưởng cao, không để thất nghiệp dẫn tới biểu tình và các mâu thuẫn xã hội vốn đang ngày một gay gắt trong lòng Trung Quốc. Theo Blackwill & Tellis (2015), tác giả cuốn sách “chiến lược lớn nhắm vào Trung Quốc”, cho rằng: “tăng trưởng cao GDP chính là căn cứ tồn tại hợp pháp của chính quyền đương nhiệm.” Và đương nhiên, chính quyền địa phương nào đạt được mục tiêu tăng trưởng mới có thể làm hài lòng chính quyền trung ương và con đường thăng tiến của các quan chức địa phương chắc hẳn sẽ rạng rỡ hơn.

Như vậy, chủ sở hữu nợ của chính quyền địa phương chính là các NHTM lớn mà Chính quyền trung ương sở hữu. Hiển nhiên, trung ương sẵn lòng rót tiền về địa phương qua hệ thống NHTM phi thị trường, tuân thủ chặt chẽ các mệnh lệnh hành chính của Trung ương chỉ để duy trì tăng trưởng, tạo việc làm, tránh đổ vỡ thị trường BĐS vốn là mấu chốt có thể gây ra đổ vỡ hệ thống tài chính của quốc gia này. Không những thế, nợ của chính quyền Trung ương chịu sự giám sát chặt chẽ của cộng đồng đánh giá tín nhiệm quốc tế nên các chuyên gia cho rằng các quan chức Trung Hoa dường như muốn sử dụng kết hợp tài chính của chính quyền địa phương và chính sách cho vay của các ngân hàng quốc doanh để chuyển nhiều khoản nợ của chính quyền trung ương vào tài khoản của chính quyền địa phương.

Một cuộc điều tra năm 2015 của Tạp chí Phố Wall ước tính rằng nợ chính quyền địa phương của Trung Hoa đã chiếm một con số tương đương với 35,5% GDP của đất nước với tổng số 18 nghìn tỷ nhân dân tệ. Tuy nhiên, các báo cáo gần đây của các hãng tin trong nước ở Trung Hoa đưa ra con số nợ chính quyền địa phương ở mức 16,61 nghìn tỷ nhân dân tệ vào tháng Tư năm 2018. Chính phủ trung ương Trung Hoa đã tuyên bố giới hạn cho vay địa phương là 20,99 nghìn tỷ nhân dân tệ cho năm 2018. Con số 16,61 nghìn tỷ nhân dân tệ vào khoảng 2,432 tỷ USD, 20,99 nghìn tỷ nhân dân tệ tương đương với 3.075 tỷ USD. Khi quốc gia này ước tính GDP ở mức 14.092 tỷ USD vào cuối năm 2017, dự báo của chính phủ về khoản nợ của chính quyền địa phương lên tới 21,82% GDP.

Một ước tính của Viện Tài chính và Phát triển Quốc gia Trung Quốc, được báo cáo bởi South China Morning News vào tháng 4 năm 2018, đã tiết lộ các khoản nợ ngầm của chính quyền địa phương. Báo cáo này xác định rằng các khoản nợ vào khoảng 30 nghìn tỷ CNY được huy động thông qua các thị trường phái sinh và các phương thức “ngân hàng ngầm”. Viện cũng chỉ ra rằng các thỏa thuận cho thuê và các kỹ xảo “đối tác công-tư” đã giúp Trung Hoa che dấu được các khoản nghĩa vụ lên đến 10 nghìn tỷ nhân dân tệ. Số tiền này góp thêm 40 nghìn tỷ nhân dân tệ (5,857 tỷ USD) vào danh sách nợ công không được cập nhật vào số liệu nợ quốc gia của đất nước này. Con số này tương đương 41,6% GDP, đưa tỷ lệ nợ thực tế trên GDP của Trung Hoa lên tới 92,8%.

Phát triển kinh tế dựa trên nền móng thiếu vững chắc đã bắt đầu bộc lộ nhiều vấn đề. Nhiều lợi thế trước đây của Trung Hoa như dân số đông nay có dấu hiệu trở thành gánh nặng.

Các khoản nợ của các doanh nghiệp nhà nước

Vì tài chính của các doanh nghiệp nhà nước Trung Hoa chưa bao giờ được điều tra, nên rất có thể các tổ chức này cũng thực hiện các phương thức gây quỹ sáng tạo tương tự. Theo báo cáo của Financial Times vào tháng 6 năm 2018, tỷ lệ nợ trên tài sản chung của các doanh nghiệp thuộc sở hữu chính phủ ở mức khoảng 60%. Tuy nhiên, vào đầu năm 2018, chính phủ trung ương đã bắt đầu thực hiện chính sách ép doanh nghiệp nhà nước phải giảm nợ. Để tuân thủ chỉ thị này, các doanh nghiệp rất có thể đã buộc phải chuyển sang hệ thống ngân hàng chui để che giấu nợ nần với cách thức tương tự như của chính quyền địa phương.

Chính phủ Trung Hoa tăng vốn vay như thế nào?

Bộ Tài chính không quảng bá lịch trình bán trái phiếu của mình và cũng không tiết lộ bất kỳ thông tin nào về những loại chứng khoán mà họ có thể sử dụng để trang trải các vấn đề về dòng tiền hoặc tăng nguồn tài chính ngắn hạn. Tất cả các khoản nợ của chính phủ được phát hành bằng đồng NDT, chúng không thể chuyển đổi thành ngoại tệ và do đó không tạo ra lợi nhuận khi giao dịch với khối ngoại. Tương tự, trái phiếu đô thị được phát hành bằng đồng NDT và không dành cho các thương nhân ngoại quốc. Trái phiếu chính phủ trung ương cũng không nhằm mục đích bán ra cho công chúng nhưng được phân phối bí mật cho các ngân hàng lớn của Trung Quốc, tất cả các ngân hàng này đều thuộc sở hữu nhà nước. Trái phiếu thành phố được cung ứng cho thị trường bán lẻ. Tuy nhiên, chúng được phân phối thông qua các ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước, họ phải rất nỗ lực để thu hút tiền gửi của chính phủ thông qua các “công cụ quản lý tài sản”. Các chương trình này là các cơ sở cho vay trực tiếp cho phép các doanh nghiệp tư nhân kém hấp dẫn hơn vay cao hơn lãi suất do nhà nước quy định. Các công cụ quản lý tài sản tạo nguồn tiền cho các ngân hàng để cho tư nhân vay và trả lãi suất cao hơn so với lãi suất tiết kiệm của trái phiếu thành phố. Do đó, hầu hết trái phiếu đô thị cuối cùng đều kết thúc vòng tuần hoàn trên bảng cân đối kế toán của các ngân hàng quốc doanh.

Tóm tắt các loại nợ công của Trung Hoa

Phần lớn nợ công của Trung Hoa không do chính quyền trung ương trực tiếp sở hữu. Tuy nhiên, tất cả các khoản nợ đó cuối cùng đều do chính phủ quốc gia Trung Hoa chịu trách nhiệm và nên được tính vào nợ quốc gia của Trung Quốc. Các khoản nợ được sắp xếp như sau:

Nợ chính quyền địa phương trong ngân hàng bóng tối - 31,1% GDP

Nợ chính quyền địa phương trong trái phiếu đô thị - 21,82% GDP

Nợ chính quyền trung ương phát hành dưới dạng trái phiếu - 14,02% GDP

Sáng kiến ​​công tư ở chính quyền địa phương - 10,39 % GDP.

Để hiểu về nợ công của Trung Hoa cần nghiên cứu nhiều hơn về nợ công ở cấp chính quyền địa phương mà chính phủ quốc gia chịu trách nhiệm. Những con số về tổng nợ công được báo cáo cũng không đề cập đến các khoản nợ chưa được công bố tại các ngân hàng quốc doanh hay các doanh nghiệp nhà nước là đại diện cho một lĩnh vực lớn của nền kinh tế Trung Quốc.

Theo Commodity.com, Trà Nguyễn tổng hợp

Xem thêm:

Tham vọng “ngõ cụt" của Đảng cộng sản Trung Quốc

Mỹ tăng cường chống tình báo học thuật từ Trung Quốc

Phần 2: Nợ xấu của hệ thống NHTM và cách xử lý, phân loại nợ mang “màu sắc Trung Quốc”

Truyền thông Nhà nước Trung Hoa yêu cầu CNN xin lỗi về câu hỏi vụ 39 người chết trong xe tải ở Anh