Ải Nam Quan 1
Tác giả: Mai Thái Lĩnh
Chuyên mục: Chính trị - Xã hội, Quan hệ Việt – Trung
Thẻ: Ải Nam Quan > Hiệp ước Thiên Tân > Hữu Nghị Quan
Thẻ: Ải Nam Quan > Hiệp ước Thiên Tân > Hữu Nghị Quan
Bài viết này là phần thứ
hai của một tiểu luận mà phần đầu là bài viết “Ải Nam Quan trong lịch
sử” (đã được công bố
trên các trang mạng talawas và Bauxite Việt Nam vào đầu tháng 8 năm 2009). Thế
nhưng, khi bước vào tìm hiểu tình hình của khu vực ải Nam Quan hiện nay, bất cứ
ai cũng gặp phải khó khăn trong việc sưu tầm tư liệu. Đề tài này cho đến nay
vẫn còn thuộc lĩnh vực “bí mật Nhà nước”, các cấp có thẩm quyền của cả hai phía
Việt Nam và Trung Quốc đều tìm cách bưng bít, che giấu sự thật. Điều này có thể
ảnh hưởng ít nhiều đến tính chất khách quan, khoa học của quá trình nghiên cứu.
Vì thế chỉ có thể coi
đây là một nỗ lực khiêm tốn nhằm phá thủng bức màn sương khói đã phủ lên khu
vực này từ hơn nửa thế kỷ nay. Trên con đường tìm ra “sự thật về ải Nam Quan”,
có lẽ cần có sự đóng góp nhiều hơn nữa của những người Việt Nam yêu nước. Tác
giả hy vọng sẽ có sự tiếp tay của những người cộng sản yêu nước – nhất là những
người nắm trong tay những bằng chứng xác thực, không thể chối cãi nhưng cho đến
nay, vì những lý do nào đó, vẫn chưa thể hoặc chưa dám nói lên toàn bộ sự thật.
________________
Vào cuối thế kỷ 19, do
Việt Nam bị mất chủ quyền vào tay thực dân Pháp, cuộc thương lượng để phân định
đường biên giới đã diễn ra không phải giữa nhà Nguyễn và nhà Thanh mà là giữa
chính phủ Pháp với nhà Thanh. Do hoàn cảnh chính trị của thời đó, các văn kiện
ký kết về biên giới không phải là một hiệp ước bất bình đẳng gây bất lợi cho
nhà Thanh như phía Trung Quốc thường rêu rao mà trong thực tế, đã gây thiệt hại
cho phía Việt Nam. Mãi đến hơn mười năm sau, nghĩa là sau cuộc chiến tranh
Trung-Nhật (1894-1895), Trung Quốc mới chịu thiệt thòi gây ra bởi sức ép của
Nhật Bản và các cường quốc phương Tây. Không thể đánh đồng Hiệp ước Thiên Tân
năm 1885 với các hiệp ước bất bình đẳng sau này.
Sau khi Hiệp ước Thiên
Tân được ký kết (9.6.1885), một ủy ban phân định biên giới được thành lập, bao
gồm các thành viên được chỉ định của hai bên Pháp và Trung Hoa. Việc phân định
ranh giới đã diễn ra từ cuối năm 1885 cho đến giữa năm 1887. Ngày 26.6.1887,
một văn kiện xác định đường biên giới mới được ký kết tại Bắc Kinh giữa chính
phủ Pháp và nhà Thanh, có tên gọi là Công ước về việc phân định đường
biên giới giữa Trung Hoa và Bắc Kỳ (Convention relative à la délimitation de la
frontière entre la Chine et le Tonkin). Đến năm 1895, hai bên ký thêm
một Công ước bổ sung (Convention additionnelle) nói riêng về
đoạn biên giới giữa Bắc Kỳ và tỉnh Vân Nam. Cả hai công ước này là những văn
bản pháp lý chính thức xác định đường biên giới Việt-Trung mãi cho đến cuối thế
kỷ 20.
Như tôi đã trình bày
trong bài viết trước đây, tại khu vực ải Nam Quan, đường biên giới đã bị đẩy
lùi về phía nam, làm cho Việt Nam mất đi 100 m ngay trước cửa ải Nam Quan.
Nhưng sự thiệt hại này là không đáng kể, vì về phía lãnh thổ Việt Nam, người
Pháp vẫn còn giữ được các điểm cao khống chế ải Nam Quan. Mặt khác, nhìn
vào các tấm ảnh chụp vào đầu thế kỷ 20 (ảnh 1), chúng ta
thấy khoảng cách giữa cổng nhỏ (của Việt Nam) và cổng lớn (của
Trung Quốc) rất ngắn, từ bờ tường thứ nhất có thể nhìn thấy bờ tường thứ hai
bằng mắt thường một cách dễ dàng.
Ảnh 1: Ải Nam Quan đầu thế kỷ 20
Câu hỏi đặt ra là: hơn
100 năm sau, liệu đường biên giới pháp lý được ấn định bởi Công ước
Pháp-Thanh có được giữ vững hay không?
I) MẤT ĐẤT TẠI ẢI NAM
QUAN – TỪ TIN ĐỒN ĐẾN SỰ THẬT:
Vào khoảng đầu năm 2001,
dư luận về việc “mất đất tại ải Nam Quan” đã bùng lên từ trong nước ra đến hải
ngoại. Cuộc tranh luận đó đã không thể đem đến kết quả rõ ràng, bởi lẽ do thông
tin bị bưng bít, cả phía bênh vực lẫn phía chống đối đều không có được những
tài liệu khách quan. Trong khi đó, Đảng và Chính phủ của Việt Nam vẫn một mực
khẳng định “không có chuyện mất đất”, rằng dư luận về việc mất đất chỉ là tin
đồn vô căn cứ do luận điệu xuyên tạc, có ác ý của những phần tử cơ hội,
bất mãn trong nước hoặc những người phần tử phản động tại
hải ngoại.
Giờ đây, nhìn lại sự
việc một cách khách quan, cần phải thừa nhận rằng dư luận về việc “mất đất” tại
khu vực này, bất luận nảy sinh từ đâu, đều dựa trên một thực tế: có sự thay đổi
về đường biên giới ngay trước mặt Hữu Nghị Quan. Kể từ khi đường biên giới tại
khu vực này được thông thương, rất nhiều người đặt chân đến nơi đây đã nhìn
thấy một sự thật: đứng từ vị trí của cột mốc số 0, người ta không thể
nhìn thấy Hữu Nghị Quan bằng mắt thường như trước nữa; nói cách
khác là đường biên giới đã bị đẩy lùi về phía Việt Nam.
1. Những thay đổi diễn
ra tại Hữu Nghị Quan:
Đầu năm 2002, khi cuộc
tranh luận về ải Nam Quan bắt đầu diễn ra gay gắt, một thanh niên ở Hà Nội đã
đến thăm cửa khẩu Hữu Nghị và sau đó gửi bài lên Internet để tường thuật lại
cuộc viếng thăm đó, kèm theo một số hình ảnh. Trên trang mạng Giao điểm, một
tác giả có bút danh là Bàn Tân Địnhđứng trên lập trường bênh vực Đảng Cộng sản Việt Nam đã sốt sắng
giới thiệu bài viết này cùng một số hình ảnh kèm theo để bác bỏ nguồn tin “Việt
Nam mất ải Nam Quan”. Bản thân chàng thanh niên đó cũng hoàn toàn tin tưởng
rằng “ải Nam Quan” vẫn còn đó, và đường biên giới không hề thay đổi. Thế nhưng
chính lời tường thuật và những tấm ảnh đăng kèm lại trở thành bằng chứng cho
thấy đường biên giới bị đẩy lùi về phía nam, vào trong lãnh thổ của Việt Nam[1].
Dựa vào lời kể của chàng
thanh niên có bút danh là Văn Khoa đó, chúng ta được biết tại đường biên giới giữa
hai nước có một “cột mốc số 0”, phía sau là một cây si mà theo truyền thuyết là
do cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng trồng vào năm 1965 (ảnh 2).
Ảnh 2: “Cột mốc số 0” và cây si (2002)
Ảnh 3: Trạm xuất nhập cảnh của Trung Quốc
(2002)
Điều đáng nói là đứng từ
vị trí của “cột mốc số 0” (thật ra là “cột Km số 0”), người ta không thể nhìn
thấy Hữu Nghị Quan mà chỉ có thể nhìn thấy thấp thoáng “tòa nhà mái tròn”, tức
Trạm xuất nhập cảnh của phía Trung Quốc (ảnh 3). Phải đứng từ chỗ tòa
nhà mái tròn này, chúng ta mới có thể nhìn thấy được Hữu Nghị Quan (ảnh 4).
Như vậy, ta có thể ước lượng khoảng cách từ vị trí của cột Km số 0 đến Hữu Nghị
Quan tối thiểu phải là 200m – tính theo đường chim bay[2].
Ảnh 4: Hữu Nghị Quan nhìn từ cửa trước của Tòa
nhà mái tròn (2002)
Cuộc tranh luận trên
Internet đã diễn ra hết sức gay gắt, kẻ bênh người chống. Chính trong quá trình
tranh luận mà một tác giả người Việt ở hải ngoại (Trương Nhân Tuấn) đã gắng
công tìm kiếm tư liệu và chứng minh được rằng theo Hiệp ước Pháp-Thanh, khoảng
cách đó (giữa ải Nam Quan và đường biên giới) chỉ có thể là 100m, nếu xa hơn
thì điều đó có nghĩa là ta đã mất thêm đất đai ở khu vực này.
Ảnh 5: “Cột mốc số 0” và di tích của “cây si”
(2005)
Có lẽ để đối phó với dư
luận, từ năm 2005, phía Trung Quốc đã làm một cuộc đại trùng tu nhằm làm biến
dạng hoàn toàn bộ mặt của Hữu Nghị Quan. Trước hết, họ đốn bỏ “cây si Phạm Văn
Đồng”, để lại cột Km số 0 cùng với gốc cây si trơ trụi bên vệ đường. Đáng chú ý
là trong tấm ảnh này (ảnh 5), cột Km số 0 là một cột mốc hoàn toàn khác.
Trên cột mốc mới, dòng chữ “HN – Quan” được thay bằng dòng chữ “Hữu Nghị”. Mặt
khác, nhằm tạo cho người ta có “cảm tưởng” là đứng từ cột mốc này vẫn có thể
nhìn thấy cửa quan, từ năm 2006, phía Trung Quốc đã phá hủy hoàn toàn tòa nhà
mái tròn để xây lại một trạm kiểm soát xuất nhập cảnh mới, đồng thời mở rộng
toàn bộ khu vực từ cột Km số 0 đến Hữu Nghị Quan, làm thành một quảng trường
rộng lớn (ảnh 6)
Ảnh 6: Khu vực Hữu Nghị Quan đang được trùng tu
(tháng 5 - 2006)
Ảnh 7: Đường hành lang dẫn đến trạm xuất nhập cảnh
mới
Để tạo ra vẻ hoành tráng
và hiện đại cho khu vực Hữu Nghị Quan, phía Trung Quốc còn xây một hành lang
dẫn từ biên giới mới đến trạm xuất nhập cảnh (ảnh 7). Mặc dù vậy,
cái ảo giác gần gũi với Hữu Nghị Quan cũng không thể che giấu được sự thật:
đứng từ cột Km số 0, người ta không thể nhìn rõ Hữu Nghị Quan. Bằng con mắt
thường, ta có thể ước lượng khoảng cách đó phải từ 200 đến 300m, lấy mức tối
thiểu, khoảng cách đó phải là hơn 200m (xem ảnh 8). Và như vậy có
nghĩa là trước mặt Hữu Nghị Quan, đường biên giới đã bị đẩy lùi ít nhất
là 100m về phía nước ta.
Ảnh 8: Quảng trường trước Hữu Nghị Quan nhìn từ
phía Trung Quốc
(Còn tiếp)
© 2010 Mai Thái Lĩnh
© 2010 talawas blog
[1]Bàn Tân Định, “Bàn về biên giới Việt Nam – Trung
Quốc: Vấn đề dữ kiện”, Giao điểm 2002: http://www.giaodiemonline.com/thuvien/doithoai/biengioi_one.htm.
Bài viết của sinh viên lấy tên là Văn Khoa được Bàn Tân Định giới thiệu ở chú
thích số 12.
[2] Các ảnh chụp được công bố qua bài “Hình
ảnh chụp ở Ải Nam Quan giữa tháng Hai năm 2002”, Giao điểm 2002: http://www.giaodiemonline.com/thuvien/doithoai/biengioi_pic.htm
No comments:
Post a Comment