California:
Cách nay đúng 168 năm. California trở thành tiểu bang thứ 31
của Mỹ
Ngày 09
tháng 09, 1850
·
1850 – California trở
thành bang thứ
31 của Hoa Kỳ với vị thế một bang tự do, bác bỏ mở rộng chế độ
nô lệ đến Duyên hải Thái Bình Dương.
California
Bang California
Địa lý
-
Phần đất 403.932 km²
-
Phần nước 20.047 km² (4,7 %)
Chiều ngang 402,5 km km²
Chiều dài 1.240 km km²
Kinh độ 114°8′W – 124°24′W
Vĩ độ 32°30′N – 42°N
-
Trung bình 884 m
Hành chánh
California (phát âm như "Ca-li-pho-ni-a" hay
"Ca-li-phoóc-ni-a", nếu nhanh: "Ca-li-phoóc-nha"), còn
được người Việt gọi vắn tắt là Ca Li, là một tiểu bang ven biển phía tây của Hoa Kỳ. Với dân
số là 38 triệu người và diện tích 410,000 km2 (158,402 mi2), California là tiểu bang đông
dân nhất Hoa Kỳ và lớn thứ ba theo diện tích.
Địa
lý
California kề cận với Thái Bình Dương, Oregon, Nevada, Arizona và
tiểu bang Baja California của México. Tiểu
bang này có nhiều cảnh tự nhiên rất đẹp, bao gồm Central Valley rộng rãi, núi
cao, sa mạc nóng nực, và hàng trăm dặm bờ biển đẹp. Với diện tích
411,000 km2 (160,000 mi2), nó là tiểu bang lớn thứ ba
của Hoa Kỳ và lớn hơn cả nước Đức và
cũng như Việt Nam. Hầu hết các thành phố lớn của tiểu bang
nằm sát hay gần bờ biển Thái Bình Dương, đáng chú ý là Los
Angeles, San
Francisco, San Jose, Long Beach, Oakland, Santa Ana/Quận Cam, và San
Diego. Tuy nhiên, thủ phủ của
tiểu bang, Sacramento, là một thành phố lớn nằm trong thung lũng Trung tâm. Trung
tâm địa lý của tiểu bang thuộc về Bắc Fork, California.
Triền núi phía đông của Whitney, nhìn từ
đường lên cổng Whitney. Đây là ngọn núi cao nhất của tiểu bang California.
Địa lý California phong phú, phức tạp và đa dạng. Giữa tiểu bang
có thung lũng Trung tâm, một thung
lũng lớn, màu mỡ được bao quanh bởi những dãy núi
bờ biển ở phía tây, dãy
núi đá granit Sierra Nevada ở phía đông, dãy núi Cascade có đá lửa ở miền bắc,
và dãy núi Tehachapi ở miền nam. Các sông, đập
nước, và kênh chảy từ các núi để tưới thung lũng Trung tâm. Nguồn
nước của phần lớn tiểu bang do Dự án
Nước Tiểu bang cung cấp. Dự án
Thung lũng Trung tâm hỗ trợ hệ thống nước của một số thành phố, nhưng chủ yếu
cung cấp cho việc tưới tiêu nông nghiệp. Nhờ nạo vét, vài con sông đã đủ rộng và
sâu để cho vài thành phố nội địa (nhất là Stockton) được trở thành hải
cảng. Trung lũng Trung tâm nóng nực và màu mỡ là trung tâm nông
nghiệp của California và trồng một phần lớn cây lương thực của Mỹ. Tuy nhiên,
việc trồng trọt bị tàn phá bởi nhiệt độ thấp gần điểm đông trong mùa
đông. Phía nam của thung lũng, một phần là sa mạc, được gọi là thung lũng San Joaquin, do
nước chảy xuống sông San Joaquin, còn phía bắc được gọi
là thung lũng Sacramento, do
nước chảy xuống sông Sacramento. Châu thổ vịnh
Sacramento – San Joaquin vừa là cửa sông quan
trọng hỗ trợ hệ sinh thái nước mặn và vừa là nguồn nước chủ yếu của phần
lớn dân cư tiểu bang.
"Cây California" ở lùm
Mariposa. Công viên Quốc gia Yosemite với các cây củ
tùng khổng lồ, loài cây lớn nhất trên thế
giới.
Dãy núi Sierra Nevada (tức "dãy núi tuyết" trong tiếng Tây Ban Nha) ở phía đông và trung tâm tiểu
bang, có núi Whitney là đỉnh núi cao nhất trong 48 tiểu
bang (4,421 mét (14,505 feet)).
Trong dãy Sierra còn có Công viên Quốc gia Yosemite và hồ
Tahoe (một hồ nước ngọt sâu và là hồ lớn nhất của tiểu bang theo
thể tích). Bên phía đông của dãy Sierra là thung lũng Owens và hồ Mono –
nơi sinh sống chủ yếu của chim
biển. Còn bên phía tây là hồ Clear, hồ
nước ngọt lớn nhất của California theo diện tích. Vào mùa đông, nhiệt độ ở dãy
Sierra Nevada xuống tới nhiệt độ đóng băng và ở đây có hàng chục dòng
sông băng nhỏ, trong đó có sông băng cực nam của Hoa Kỳ, sông băng Palisade.
Rừng che phủ khoảng 35% tổng diện tích tiểu bang và California
có nhiều loại thông hơn bất cứ tiểu bang nào khác. Về diện tích rừng,
California chỉ đứng sau Alaska mặc
dù tỉ lệ rừng theo diện tích nhỏ hơn một số tiểu bang khác. Phần lớn của rừng ở
đây ở phía tây bắc tiểu bang và triền phía tây dãy Sierra Nevada. Những cánh
rừng nhỏ hơn với chủ yếu là cây sồi dọc
theo những dãy núi California gần bờ biển hơn, và cả những đồi thấp dưới chân
dãy Sierra Nevada. Những rừng thông nhỏ hơn có ở các dãy núi San Gabriel và San Bernardino ở
miền Nam California cũng như trên những vùng núi ở miền trung Quận San Diego.
Các sa mạc ở California chiếm 25% tổng diện tích. Ở miền nam
có dãy núi Transverse và
một hồ nước mặn lớn – biển
Salton. Sa mạc phía trung nam được gọi là Mojave. Phía đông nam của sa mạc này là thung lũng Chết, là nơi có Badwater Flat –
điểm thấp nhất và nóng nhất của Bắc Mỹ. Điểm
thấp nhất của thung lũng Chết cách đỉnh của núi Whitney ít hơn 322 km (200
dặm). Con người đã vài lần cố gắng đi bộ từ điểm này tới điểm kia và người nổi
tiếng nhất là Lee Bergthold. Thực
sự hầu như cả miền đông nam California là sa mạc khô cằn và nóng bức, và
các thung lũng Coachella và Imperial thường
có nhiệt độ rất cao vào mùa hè.
Nằm theo bờ biển dài và đông đúc dân cư của California là
vài khu vực đô thị lớn, bao gồm San Jose–San
Francisco–Oakland, Los Angeles–Long Beach, Santa Ana–Irvine–Anaheim, và San Diego. Thời tiết gần Thái Bình
Dương rất ôn hòa so với những khí hậu trong đất liền. Nhiệt độ không bao giờ
xuống tới điểm đông vào mùa đông (hầu như không có tuyết) và nhiệt độ hiếm khi
lên trên 30°C (gần
80°F).
California được biết đến với động đất vì có nhiều vết đứt gãy, nhất
là vết đứt gãy San Andreas. Tuy ở
nhiều tiểu bang khác như Alaska, Washington, Oregon,
và Missouri đã
xảy ra các trận động đất rất mạnh (gây ra bởi vết đứt gãy New Madrid),
nhưng nhiều người biết đến những động đất ở California hơn vì chúng xảy ra
thường xuyên và hay xảy ra ở những vùng đông dân cư.
California cũng có vài núi lửa, một số
còn hoạt động như núi lửa Mammoth. Những
núi lửa khác bao gồm đỉnh Lassen, nó phun nham thạch từ 1914đến 1921,
và núi lửa Shasta.
Các thành
phố quan trọng
Tiểu bang California có 478 thành phố, trong đó phần lớn nằm
trong những khu vực đô thị lớn. 68% của dân cư California sống trong hai khu
vực đô thị lớn nhất gồm vùng Đại Los Angeles và vùng vịnh San Francisco.
Dân số vài thành phố lớn (2000):
·
Los Angeles: 3.694.820
·
San Jose: 894.943
·
San Francisco: 776.733
·
San Diego: 1.223.400
Các công
viên quốc gia
Dịch vụ Vườn Quốc gia (NPS)
quản lý nhiều công viên quốc gia ở California:
Đảo Alcatraz – "Núi Đá" –
nhìn từ San Francisco. Đảo này ngày xưa là nhà tù chắc chắn của Hoa Kỳ, nhưng
ngày nay là nơi du lịch.
Lịch
sử
Trước khi người châu Âu đến
California thì đây là một trong những vùng đa dạng về văn hóa và ngôn ngữ nhất
ở Bắc Mỹ thời thổ dân. Nhiều
người ở bờ biển phía tây Hoa Kỳ săn những con thú biển, câu cá hồi và
thu nhặt tôm cua, trong khi những dân tộc cơ động hơn ở bên trong California đi
săn thú rừng và hái lượm những quả
hạch, quả đầu,
và quả mọng. Các dân tộc ở California có nhiều hình
thức tổ chức khác nhau như nhóm, bộ lạc, tiểu bộ lạc, và các cộng đồng lớn hơn
trên bờ biền dồi dào tài nguyên như dân tộc Chumash, Pomo,
và Salinas. Việc
buôn bán, hôn nhân khác dân tộc, và liên minh quân sự làm cho những dân tộc
khác nhau có nhiều mối liên hệ xã hội và kinh tế.
João Rodrigues Cabrilho người Bồ Đào Nha là người châu Âu đầu tiên
thám hiểm một phần bờ biển California năm 1542.
Còn Francis Drake là người đầu tiên thám
hiểm cả bờ biển và tuyên bố chủ quyền đối với vùng đất này năm 1579. Từ
cuối thế kỷ
18, các hội truyền giáo Tây Ban Nha đã xây dựng các ngôi làng rất
nhỏ trên những vùng đất trợ cấp lớn khổng lồ thuộc miền rộng rãi về phía bắc
của Baja California.
Ban đầu, vùng đất có tên California bao gồm
vùng tây bắc của Đế quốc Tây Ban Nha, tức là bán đảo Baja California (Hạ
California), và phần lớn những vùng đất hiện nay của các tiểu bang
California, Nevada, Utah, Arizona, và Wyoming, được gọi là Alta California (Thượng
California). Trong thời kỳ đầu, những ranh giới của biển Cortez và
bờ biển Thái Bình Dương chưa được thám hiểm đầy đủ, cho nên California được vẽ
như một hòn đảo trên những bản đồ thời đó. Tên California được
đặt ra cho vùng này theo hòn đảo lạc viên California trong Las
sergas de Esplandián (Các truyện phiêu lưu của Splandian), một tiểu
thuyết tiếng Tây Ban Nha do Garci
Rodríguez de Montalvo viết vào thế kỷ
16.
Vùng đất này có người thổ dân trước khi có các cuộc thám hiểm
lác đác của người châu Âu vào thế kỷ
16. Đến cuối thế kỷ 18, Tây Ban
Nha chiếm vùng này thành thuộc địa của mình. Và khi Mexico giành được
độc lập trong cuộc Chiến
tranh Độc lập Mexico (1810–1821), California thành một phần của nước này. Hơn
200 năm sau khi Mexico giành được độc lập, California là tỉnh xa thuộc miền bắc
của quốc gia. Các trại rất lớn nuôi bò, được gọi rancho, trở thành
chế độ chính của California thuộc Mexico. Các thương gia và thực dân bắt đầu
đến từ Hoa Kỳ, báo hiệu những thay đổi quyết liệt sẽ xảy ra khắp miền
California.
Vào thời kỳ này, một số quý tộc Nga cũng thử thám hiểm và tuyên bố chủ quyền một phần
California, nhưng các lần thám hiểm này không thành công do Sa
hoàng không quan tâm và do chính phủ Mexico xây dựng một số pháo
đài (presidio) để chặn những cuộc xâm nhập vào miền này. California
không có nhiều người sinh sống cho đến khi y học hiện đại loại trừ được sự bùng
nổ các bệnh sốt vàng, sốt rét,
và dịch hạch gây ra bởi muỗi và bọ chét, những
loài sẽ bị giết chết khi bị đông cứng, mà ở California lại thiếu điều này.
Khi Mexico giành được độc lập từ Tây Ban Nha thì các hội
truyền giáo Tây Ban Nha tại California thuộc về chính phủ
Mexico, và họ vội vàng giải tán và bãi bỏ những hội này. Tuy nhiên, nhiều thành
phố lớn của California đã phát triển xung quanh những hội truyền giáo này, bởi
vậy những thành phố đó có tên thánh, thí dụ như Los Angeles được đặt tên
theo Đức Bà Maria, San
Francisco theo Thánh Phanxicô thành Assisi, San Jose theo Thánh
Giuse, và San Diego theo Thánh Điđacô.
Vào Chiến tranh Mỹ-Mexico (1846–1848),
người dân Mỹ nổi lên chống lại chính phủ Mexico. Năm đầu tiên của cuộc chiến,
1846, Cộng hòa California được
thành lập và Cờ Gấu tung
bay. Trên lá cờ này có hình một con gấu
vàng và một ngôi sao. Tuy nhiên, nền cộng hòa bị chấm dứt đột
ngột khi Thiếu tướng John D. Sloat của Hải quân Hoa Kỳ tiến vào vịnh San Francisco và tuyên bố chủ quyền của
Hoa Kỳ đối với California. Sau chiến tranh, California bị chia thành 2 phần
thuộc Mexico (phía nam) và Hoa Kỳ (phía bắc). Phần phía bắc, đầu tiên được
gọi Alta California, rồi trở thành tiểu bang California thuộc Hoa
Kỳ; còn phần phía nam được Mexico chia thành hai tiểu bang Baja
California và Baja California Sur.
Bảng chỉ đường của Xa lộ 66 ngày xưa. Tuy
chính phủ rút đường này khỏi hệ thống quốc lộ năm 1985, nhưng California vẫn giữ một phần là Bang lộ
66 để kỷ niệm con đường này.
Vào năm 1848, có khoảng 4.000 người Tây Ban Nha ở vùng thượng California tới
vào người, nhưng vàngđã được phát hiệm gần Sacramento, làm cho nhiều người đến đây từ
Mỹ, Âu Châu, và những nơi khác với hy vọng tìm vàng trong cuộc đổ xô
tìm vàng ở California năm 1849. Do
đó, rất nhiều người nhập cư vào miền này, và California được trở thành tiểu
bang thứ 31 của Hoa Kỳ năm 1850. Khi
tiểu bang này gia nhập Liên bang, nó được coi là một trong những tiểu bang tự do, tức
là nó cấm chế độ nô lệ.
Đầu tiên, việc đi lại lại giữa miền Tây và các trung tâm ở miền
Đông tốn thì giờ và nguy hiểm. Hành khách phải đi theo các chuyến đường biển
dài hoặc đi bằng xe ngựa hay đi bộ rất khó khăn trên những con đường đất.
Năm 1869, đường
xe lửa xuyên lục địa đầu tiên được hoàn thành, tạo ra một lối đi thẳng hơn. Sau
đó, hàng trăm ngàn người Mỹ tới California, nơi những người mới đến khám phá ra
rằng nếu tưới đất vào những tháng hè khô cạn, đất đó rất hợp để trồng cây ăn
quả và làm nông nghiệp nói chung. Các loại cây giống cam quýt được
trồng phổ biến (nhất là cây cam), và
từ đó ngành sản xuất nông nghiệp California bắt đầu rất thành công đến ngày
nay.
Đầu thế kỷ
20, sự di trú đến California tăng nhanh sau khi hoàn thành những
con đường xuyên lục địa lớn như Đường Lincoln và Xa lộ 66. Từ
1900 đến 1965, dân số California tăng tới gần một triệu và California trở thành
tiểu bang đông dân nhất Liên bang. Từ năm 1965 đến nay, nhân khẩu của tiểu bang
thay đổi hoàn toàn làm California trở thành một trong những địa điểm có nhiều
loại người nhất trên thế giới. Nói chung, tiểu bang có khuynh hướng tự do, hiểu
biết về kỹ thuật và văn hóa, và là trung tâm quốc tế về công ty kỹ thuật, ngành
công nghiệp điện ảnh và truyền hình, công nghiệp âm nhạc, và
ngành sản xuất nông nghiệp đã nói ở trên.
Nhân
khẩu
Dân số
Lịch sử dân số
Năm điều tra Dân số Tỉ
lệ
1850 92.597 —
1860 379.994 310.4%
1870 560.247 47.4%
1880 864.694 54.3%
1890 1.213.398 40.3%
1900 1.485.053 22.4%
1910 2.377.549 60.1%
1920 3.426.861 44.1%
1930 5.677.251 65.7%
1940 6.907.387 21.7%
1950 10.586.223 53.3%
1960 15.717.204 48.5%
1970 19.953.134 27.0%
1980 23.667.902 18.6%
1990 29.760.021 25.7%
2000 33.871.648 13.8%
2010 37.253.956 13.8%
Ước tính
2014 38.340.000 2.9%
Nguồn: 1790–1990, 2000, 2010
Bảng xếp hạng không bao gồm số liệu dân số bản địa nghiên cứu cho thấy những
người Mỹ bản địa dân số ở California vào năm 1850 là gần 150.000 trước khi giảm
xuống 15.000 vào năm 1900.
Năm 2006, California có khoảng 36.132.147 người, tăng 290.109
người hay 0,8% so với năm 2005 và tăng 2.260.494 người hay 6,7% so với năm
2000. Với tỷ lệ tăng này, California đứng hàng thứ 13 trong số các tiểu bang
tăng dân số nhanh nhất. Số người tăng lên gồm 1.557.112 tăng trưởng tự nhiên
(2.781.539 người sinh trừ 1.224.427 người chết) và 751.419 người nhập cư.
California là tiểu bang đông dân nhất với trên 12% người Mỹ sống tại đây. Nếu
là một quốc gia riêng, California sẽ là nước đông dân thứ 34 trên thế giới.
California nhiều hơn Canada 4 triệu dân.
Chủng tộc
Điều tra dân số 2000 Ước tính năm
2003
Người da trắng 47,4% 45,2%
Người gốc Hispanic / Mỹ Latinh 32,4% 34,3%
Người châu Á 11,0% 11,4%
Người da đen 6,5% 6,3%
Lai nhiều hơn 1 chủng tộc 1,9% 1,9%
Người thổ dân da đỏ và Inuit 0,5% 0,5%
Người thổ dân Hawaii và
các đảo Thái Bình Dương 0,3% 0,3%
Không sắc tộc nào chiếm đa số tại California. Đây là một trong
ba tiểu bang (California, Hawaii và New
Mexico) mà người thiểu số nhiều hơn người da trắng. Người da trắng
không có gốc từ châu Mỹ Latinh vẫn là nhóm đông nhất, nhưng họ không chiếm đại
đa số. Người gốc từ châu Mỹ Latinh chiếm trên một phần ba số dân; các nhóm
khác, theo thứ tự là: Người Mỹ gốc Á, Người Mỹ gốc Phi và Người thổ dân da đỏ.
Vì có nhiều người nhập cư từ châu Mỹ
Latinh, nhất là từ México, và tỉ
lệ sinh sản của người gốc châu Mỹ Latinh cao hơn, các nhà nghiên cứu phỏng đoán
rằng họ sẽ chiếm đa số vào năm 2040.
California có tỉ lệ người gốc châu Á cao thứ nhì toàn quốc, chỉ sau Hawaii.
Ngôn ngữ
Tính đến năm 2000, số người California từ 5 tuổi trở lên sử
dụng tiếng Anh và tiếng Tây Ban Nha tại nhà lần lượt là 60,5%
và 25,8%. Tiếng Trung Quốc đứng thứ ba với 2,6%, sau
đó là tiếng Tagalog (2,0%) và tiếng Việt (1,3%).
Có trên 100 ngôn
ngữ thổ dân tại đây, nhưng hầu hết đang ở tình trạng mai một. Từ năm 1986, Hiến pháp California đã
chỉ định tiếng Anh làm ngôn ngữ phổ thông và chính thức trong tiểu bang.
Tôn giáo
Người dân California theo các tôn giáo sau:
·
Các giáo phái Kitô khác – 3%
·
Các tôn giáo khác – 3%
·
Không tôn giáo – 20%
Như các tiểu bang miền tây khác, số người tự nhận là "không
tôn giáo" cao hơn các nơi khác tại Hoa Kỳ.
Kinh
tế
Thung lũng Silicon, ở chung quanh thành phố
San Jose, là trung tâm của ngành máy tính ở California.
Tuy tiểu bang có tiếng về thái độ thoải mái khi so sánh với các
tiểu bang ở bờ biển đông Hoa Kỳ, nền kinh tế California lớn
thứ sáu trên thế giới và đóng góp 13% vào tổng sản phẩm quốc nội (GDP) Hoa Kỳ. Các ngành
công nghiệp lớn nhất của tiểu bang bao gồm nông nghiệp, hàng
không vũ trụ, giải
trí, công nghiệp nhẹ, và du lịch.
California cũng có vài trung tâm kinh tế quan trọng như Hollywood (về
điện ảnh), thung lũng Trung tâm California (về nông nghiệp), thung
lũng Silicon (về máy
tính và công nghệ cao), và vùng Rượu vang (về rượu
vang).
Chính
phủ
Giống chính phủ liên bang Hoa Kỳ, California có chính phủ
kiểu cộng hòa, với ba nhánh chính phủ: hành pháp gồm Thống đốc California và
các quan chức được bầu riêng rẽ; lập pháp gồm Hạ viện và Thượng viện;
và tư pháp có Tòa án
Tối cao California và các tòa cấp dưới. Tiểu bang cũng để cử tri tham gia vào
quá trình chính phủ qua kiến nghị, trưng cầu dân ý, bãi miễn,
và phê chuẩn.
Giáo
dục
Memorial Glade ở trung tâm trường Đại học
California tại Berkeley (Cal [Berkeley])
Do một tu chính án của hiến pháp tiểu bang, California phải chi
phí 40% của thu nhập tiểu bang cho hệ thống trường công. California là tiểu
bang duy nhất có điều khoản như vậy.
Các trường tiểu học công lập có chất lượng khác nhau
tùy theo trường. Chất lượng của các trường địa phương phần lớn tùy theo tiền
thuế ở vùng đấy và cỡ của ban phụ trách các trường. Ở một số vùng, chi phí quản
lý tốn một phần lớn của tiền đã dùng cho giáo dục. Ở những vùng nghèo, tỷ lệ
người biết đọc viết có thể ít hơn 70% dân cư.
Hệ thống trường trung học công lập dạy những lớp tùy chọn về
nghề nghiệp, ngôn ngữ, và khoa học nhân văn có cấp riêng cho những học sinh
giỏi, sinh viên tương lai, và học sinh công nghiệp. Họ nhận học sinh bắt đầu từ
khoảng 14–18 tuổi, và chính phủ ngừng đòi hỏi người phải đi học khi đến 16
tuổi. Ở nhiều khu vực trường học, những trường trung học cơ sở có lớp tùy chọn
với chương trình tập trung vào cách học, người 11–13 tuổi đi những trường học
này. Những trường tiểu học chỉ dạy về cách học, lịch sử, và xã hội, và có trường mẫu giáo tùy
chọn nửa ngày bắt đầu từ 5 tuổi. Chính phủ đòi hỏi trẻ em phải đến trường từ 6
tuổi.
Hệ thống các viện đại học nghiên cứu chính của tiểu bang là hệ
thống Viện Đại học California (UC), có nhiều nhà nghiên
cứu đã đoạt giải
Nobel hơn bất cứ cơ sở nào trên thế giới và được coi như một
trong những hệ thống viện đại học công lập hàng đầu của Hoa Kỳ. UC có
10 viện đại học thành viên: UC-Berkeley, UC-San
Francisco, UC-Los Angeles, UC-San
Diego, UC-Davis, UC-Santa
Cruz, UC-Santa
Barbara, UC-Irvine, UC-Riverside,
và UC-Merced. UC-San
Franscico chỉ dạy những sinh viên sau đại học ngành y, và Trường
Đại học Luật Hastings(Hastings College of Law; một trong những cơ sở trực thuộc hệ
thống UC, ngoài 10 thành viên chính, cũng ở San Francisco) là một trong bốn
trường luật của UC. Hệ thống UC có mục đích nhận 12,5% của những học sinh cao
điểm nhất và thực hiện nghiên cứu sau đại học. UC cũng quản lý một số phòng thí
nghiệm liên bang cho Bộ Năng lượng Hoa Kỳ: Phòng
thí nghiệm Quốc gia Lawrence tại Livermore, Phòng
thí nghiệm Quốc gia Lawrence tại Berkeley, và Phòng thí nghiệm Quốc gia Los
Alamos.
UC-Los Angeles (UCLA)
Hệ thống Viện
Đại học California State (CSU) cũng được coi như một trong
những hệ thống trường học ưu việt trên thế giới. Hệ thống CSU bao gồm 23 viện đại học:
Sân chính (Main Quad) của Viện Đại học
Stanford và vùng chung quanh
Với hơn 400.000 sinh viên, hệ thống CSU là hệ thống viện đại học
lớn nhất của Hoa Kỳ. Nó có mục đích nhận phần ba học sinh trung học phổ thông
cao điểm nhất. Các viện đại học thuộc hệ thống CSU phần nhiều dành cho sinh viên
đại học, nhưng nhiều trường lớn trong hệ thống, như là CSU-Long
Beach, CSU-Fresno, San
Diego State University, và San
Jose State University, đang quan tâm thêm về nghiên cứu, nhất là về những ngành khoa
học ứng dụng. SCU sắp làm trái với một phần của Sơ đồ Kerr năm 1960 vào năm
2007 khi họ bắt đầu phong học vị tiến sĩ (Ph.D.) về giáo dục. Cán bộ Thư viện
Tiểu bang Kevin Star và các người khác đã nói rằng thay đổi nhỏ này là bước đầu
tiên để cải tổ hệ thống đại học ở California.
Hệ thống Trường Đại học Cộng đồng California (California
Community Colleges) cung cấp những lớp "giáo dục tổng quát", có thể
chuyển đơn vị lớp học qua những hệ thống CSU và UC, và cũng cung cấp chương trình
dạy nghề, dạy lớp thấp, và học tiếp. Các trường này cấp giấy chứng nhận và bằng
cao đẳng (associate's degree). Nó bao gồm 109 trường đại học được tổ chức thành
72 khu vực, dạy hơn 2,9 triệu sinh viên.
Viện Đại học Nam California (USC)
Những viện đại học tư thục có
tiếng bao gồm Viện Đại học Stanford, Viện Đại học Nam California(USC), Viện Đại học Santa Clara (SCU), Viện Đại học Claremont,
và Viện Công nghệ California(Caltech).
Caltech cũng quản lý Phòng
thí nghiệm Chuyển động Phản lực cho NASA.
California có thêm hàng trăm trường và viện đại học tư thục, bao
gồm nhiều học viện tôn giáo và học viện chuyên biệt. Bởi vậy California có
nhiều cơ hội đặc biệt về giải trí và giáo dục cho dân cư. Cho thí dụ, miền nam
California, một trong những vùng đông đại học nhất trên thế giới, có rất nhiều
người hát giỏi mà thi trong đại hội ca đoàn lớn. Gần Los Angeles có nhiều học
viện nghệ thuật và điện ảnh, bao gồm Học
viện Nghệ thuật California (CalArts).
No comments:
Post a Comment