Thế-hệ bánh mì kẹp (2/2)
Jan 14, 2016
Thế-hệ bánh mì kẹp : Phần 2
Cách đây đã gần bốn năm, tôi có viết
một bài “tự thán” - Thế hệ bánh mì kẹp
– một bài đã từng được chuyển tiếp trên nhiều diễn-đàn khác (có lẽ vì bài
đã nói lên được tâm-sự của nhiều người Việt tha-hương khác?)
Thời gian trôi qua, cơn u buồn cũng nguôi ngoai đôi chút,
tôi mới nhận thấy được trong lúc tâm tư nặng chĩu, tôi đã không đủ sáng suốt để
nhìn xa, nhìn rộng và tôi chỉ thấy cây mà không thấy rừng. Và tôi đã chỉ nhìn một
chiều, quên đi rằng trong trường-hợp này, không phải chỉ có thế-hệ chúng tôi là
“thiệt thòi”.
Hôm nay, tôi xin được trả lại công-bằng cho thế-hệ con
cháu qua bài này. Xin bắt đầu bằng một lá tâm-thư mà chúng có thể viết cho
chúng ta.
" Bố mẹ,
Bố mẹ tự cho rằng bố mẹ thuộc một thế-hệ bánh mì kẹp và chúng con phần lớn
đồng ý với những điểm bố mẹ nêu lên. Nhưng bố mẹ có biết không, những nỗi khó
khăn, những nỗi khổ tâm của chúng con thì đã có ai để ý đến chưa? Chúng con cũng
chỉ là một thế-hệ bánh mì kẹp khác mà thôi. Đây này:
Kẹp giữa 2 quê hương
Nếu định-nghĩa “quê-hương” là nơi sinh sống của mình
(homeland), là quốc-gia của mình thì hiển-nhiên quê-hương chúng con là Mỹ
(Pháp, Úc...). Chúng con sinh ra trên đất nước này, đương-nhiên mang quốc-tịch
nước này (chứ không phải làm đơn xin quốc-tịch, đi thi và tuyên-thệ như bố mẹ),
chúng con không phải “tạm trú” như bố mẹ, chúng con sống ở đây và có lẽ sẽ chết
ở đây, trên quê-hương này.
Chúng con "đi" Việt-Nam chơi như bất cứ nơi nào khác
trên thế-giới chứ không “về” thăm nhà như bố mẹ.
Nhưng nếu định-nghĩa “quê-hương” là đất của cha
ông, của tổ tiên thì quê-hương chúng con lại là Việt-Nam? Khái-niệm này mơ-hồ
quá, chúng con không hiểu cho lắm. Tại sao trong cùng một gia-đình mà lại có đến
hai quê-hương? Mình có thể có hai quê-hương không?
Nói giả dụ, nếu hai nước gây chiến với nhau, súng của chúng
con sẽ phảii chĩa vào ai?
Rắc rối quá.
Kẹp giữa 2 nền văn-hoá
Sinh ra trên đất Mỹ, chúng con đi học trường Mỹ, có bạn học và hàng xóm Mỹ,
chúng con nói tiếng Mỹ (không phải Mỹ bồi như bố mẹ) và chúng con còn có tên Mỹ
(do bố mẹ đặt).
Lối suy-nghĩ của chúng con là Mỹ, chúng con tin rằng tự-do, cá-nhân là nhất,
vật chất là quan-trọng, làm nhiều tiền là thành-công và bất cứ ai cũng có thể
thành-công (cái gọi là “American dream”).
Lối sống chúng con gọi là “American way of
life”, chúng con thích đi shopping, thích tiêu tiền, thích “enjoy life”, thích “have fun”, muốn làm gì thì làm,...
Phong-tục, tập-quán chúng con là Mỹ: Proms khi còn đi học, Halloween,
Thanksgiving, ...
Văn-hoá chúng con đúng là văn-hoá Mỹ.
Nhưng bố mẹ ơi, tại sao chúng con vẫn đòi mẹ nấu phở, cuốn
chả giò, làm cơm rang, ...?
Cho dù đôi khi chúng con vẫn không thích nước mắm (mùi cá tanh quá), và nhất
là sầu riêng (hôi quá), cho dù chúng con không thạo tiếng Việt, chúng con vẫn cảm
thấy một cách mơ hồ Việt-Nam là một thứ gì quan-trọng cho chúng con và chúng
con còn bao nhiêu câu hỏi không có câu trả lời:
Tại sao trẻ con phải nghe lời bố mẹ, phải kính trọng người
lớn? Tại sao mình phải có bàn thờ tổ tiên? Tại sao phải tự hào là người Việt-Nam?
Tại sao bố mẹ không dạy chúng con nói rành tiếng Việt, tiếng mẹ đẻ của chúng
con?? Tại sao chúng con không biết gì về quê-hương, về văn-hoá của bố mẹ? Cuộc
sống bố mẹ lúc trước như thế nào? Tại sao cả nhà lại dọn sang đây ở? Tại sao bố
mẹ không nói gì cho chúng con biết?
Mấy tháng trước, ở Philadelphia, cộng-đồng người Việt tổ-chức đi cung cấp
thức ăn đến các trại người vô gia cư (Homeless centers) để cám ơn nước Mỹ đã
đón nhận người Việt, chúng con mới hiểu được chút ít. Nghe ông giáo-sư kể chuyện
“vượt biên”, chúng con mới hiểu qua
những nỗi thống-khổ của dân-tộc Việt-Nam. Sau bữa đó, chúng con có lên Internet
và google một loạt mới hiểu biết thêm về văn-hoá, lịch-sử của bố mẹ. Nhưng
chúng con cũng chỉ biết qua loa thế thôi.
Tâm-sự chúng con, ông nhạc sĩ người Pháp Marc Lavoine có lẽ đã hiểu thấu được
khi ông viết bài nhạc Bonjour Vietnam (Hello Vietnam / Xin chào Việt-Nam) mà chị
Phạm Quỳnh Anh thuộc thế-hệ chúng con đã trình bày lần đầu tiên.
Hello Viet Nam║ Pham Quynh Anh HD║Lyrics[HD Kara + Vietsub]
Hãy kể tôi nghe
về cái tên xa lạ và khó gọi...
Tôi chỉ biết Người
qua hình ảnh của chiến tranh,
Một cuốn phim của
Coppola, những trực thăng phẫn nộ…
Hãy kể tôi nghe
về nhà cửa, đường sá của Người,
kể tôi nghe những
điều tôi chưa biết,
Những chợ nổi và
thuyền tam bản gỗ…
Một ngày kia,
tôi sẽ về, về để chào cõi hồn tôi
Một ngày kia,
tôi sẽ về, về chào Người, Việt Nam ơi...
Trong nguyện cầu,
trong ánh sáng, tìm gặp lại anh em,
Chạm tới hồn
mình, tới cội rễ, tới hòn đất quê hương…
Một ngày kia,
tôi sẽ về, về chào Người, Việt Nam ơi...
Một ngày kia,
tôi sẽ về...
Đúng như vậy, nhưng tâm-sự chúng con còn nặng hơn thế nữa.
Bố mẹ ơi, văn-hoá Việt-Nam của chúng con ở đâu? Linh-hồn
chúng con ở đâu?
Kẹp giữa 2 xã-hội
Lúc còn ở nhà với bố mẹ, chúng con như sống trong hai xã hội riêng biệt: ở
trong nhà là Việt-Nam và ở ngoài đường là Mỹ, nhưng ngày nay, chúng con đã có đời
sống riêng của chúng con mà đôi khi, chúng con vẫn còn cảm-tưởng như xã-hội bên
ngoài có điều gì không đúng (?)
Rõ ràng chúng con là người Mỹ nhưng chúng con có phải
hoàn toàn là người Mỹ không? Sắc da chúng con không trắng, tóc chúng con không
vàng, mắt chúng con không xanh, mũi chúng con không thẳng, chúng con không phải
"caucasian", ...
Cũng có khi, trong ánh mắt người trước mặt, chúng con có cảm tưởng là mình
(bị xem như) là người lạ. Thành công, tiến
thân thì chúng con sẽ đi được đến đâu? Có được như bất cứ người Mỹ da trắng nào
khác không? Chúng con chợt tự hỏi.
Bánh mì kẹp hay không, kẹp giữa gì? Vấn-đề này, chúng con không hiểu rõ lắm
và không biết phân-tích gì hơn. Chúng con chỉ cảm nhận được một ít điều như vậy
thôi.
Bố mẹ ơi, chúng con vẫn cảm giác là trong đời sống chúng con vẫn thiếu thiếu
một gì đó, một cái gì của chúng con mà không phải của chúng con, một cái gì
đáng lẽ chúng con phải có mà chúng con không có. Một cảm giác mơ hồ không tả được
nhưng ray rứt, khó chịu lắm. Hay đó là “tiếng gọi của cội-nguồn”?
Bố mẹ ơi, chúng con là ai? "
…
Quả thật là vậy. Đã là cư-dân thì thế-hệ đầu, thế-hệ thứ
nhì, hay thứ ba gì cũng thế thôi. Trường-hợp chúng ta đâu phải như người Âu-Châu,
Trung-Hoa hay Nhật... đã ổn-định cả trăm đời rồi? Hơn nữa, những lớp cư-dân khác sang đây để mưu sống,
để làm giàu, để thực-hiện giấc mơ Mỹ (American dream) trong khi chúng ta chỉ là
những người di-tản buồn đã bỏ lại tất cả để tìm đường thoát thân.
Di-cư thì đôi khi đi cả gia-đình ông bà, bố mẹ, con cháu, cả ba thế-hệ như
vậy thì thế-hệ thứ nhất, thứ hai, thứ ba còn nghĩa lý gì?
Nói đâu xa, khi loạt người Bắc di-cư vào Nam năm 54, thế-hệ đầu cũng bỡ ngỡ
ít nhiều đấy chứ?
Con cháu chúng ta là người Mỹ
Sinh ra bên Mỹ, sống bên Mỹ là thực-trạng con cháu chúng
ta. Nếu chúng nói tiếng Mỹ như Mỹ, suy nghĩ như Mỹ, sống như Mỹ thì cũng là điều
tốt vì đó là ưu-điểm giúp chúng thành-công trên nước Mỹ này. Vì cho dù cư-dân Á
Đông tương đối được chấp-nhận hơn những cư-dân "da màu" khác, chúng cũng
vẫn bị thành-kiến hay kỳ-thị.
Khái-niệm “glass ceiling” (trần nhà bằng kính), bức cản
vô-hình không cho phép người Mỹ không da trắng leo cao hơn một mức nào đó,
không phải là chuyện dã-tưởng. Cho dù nước Mỹ này vẫn nhiều cơ-hội tiến-thân
hơn rất nhiều quốc-gia khác (như Âu-Châu...).
Con cháu chúng ta là người Việt-Nam
Dù muốn, dù không, máu chúng nó vẫn là máu Việt, "gin" chúng nó vẫn
là "gin" Việt và trách-nhiệm chúng ta là dạy dỗ con cháu mình như người
Việt, cho dù là những người Việt sống trên nước ngoài.
Nhưng đôi khi chúng ta không giữ tròn vai trò mình, vì lý-do này hay cớ nọ.
Tại vì chúng ta quá bận rộn với công việc định cư và miếng ăn cho cả gia-đình?
Tại vì cái buồn tủi mất nước đã khiến ta muốn quên hết đi để lật qua một trang
sử mới? Tại vì chúng ta chui đầu dưới cát như những con đà-điểu để trốn tránh sự-thật
hay trách-nhiệm? Tại vì...?
Nói như vậy không phải để tự dằn-vặt mình làm gì, nhưng để tự nhắc lại là
con cháu chúng ta cần chúng ta dìu dắt để thành nhân, thành tài trong ngữ-cảnh
đặc-biệt này của chúng.
Có một năm họp mặt gia-đình bên Cali, một hôm, thấy thằng con trai tôi có vẻ
hậm hưc, không vui, tôi hỏi có chuyện gì thì nó không muốn nói rồi sau đó cơn bực
tức chợt trào ra:
- Con sang thăm bố và gia-đình, cả nhà cứ nói chuyện với
nhau luôn miệng mà con chẳng hiểu gì cả, con không bực sao được? Con có cảm-tưởng
mình là người xa lạ trong chính gia-đình mình.
Lòng tôi quặn đau, tôi đã "quên" bẵng là nó
không hiểu tiếng Việt, tôi có bao giờ dạy nó được chữ nào đâu? Tôi vừa xấu hổ,
vừa thương xót con, tôi chỉ biết ôm nó vào lòng, vỗ về nó, xin lỗi nó.
Vâng, là phụ-huynh, chúng ta có trách-nhiệm dìu dắt con cháu trên con đường
đi tìm chính mình của chúng. Và tôi cũng vui khi thấy có những nhóm sinh-hoạt
nhỏ đã và đang dốc công làm nghĩa-vụ của mình.
Con cháu chúng ta là người Mỹ gốc
Việt
Một đặc-tính tốt của quốc-gia hợp chủng quốc này là công-nhận gốc gác của
người cư-dân. Người Ái-Nhĩ-Lan (Ireland) vẫn mừng lễ Saint Patrick, người Mễ-Tây
Cơ có lễ Cinco de mayo (mồng 5 tháng 5), người Á-Đông vẫn mừng Tết âm-lịch, ...
và chữ "phở" đã được vào từ-điển Mỹ.
Đây là điều-kiện để con cháu chúng ta thành-công trên đất Mỹ như người Mỹ
mà vẫn gìn giữ được cội-nguồn của mình.
Chúng ta có thể bàn cãi mãi về vấn-đề này nhưng thực-tế vẫn là vậy : thế-hệ
"tạm cư" của chúng ta không còn gì để nói nhưng những thế-hệ "định-cư"
của con cháu chúng ta mới thật-sự là quan-trọng.
Trách-nhiệm chúng ta là giúp cho con cháu chúng ta ra khỏi trạng-thái "bánh mì kẹp", thành tài, thành nhân
và mãi mãi hãnh-diện về dòng máu "Con Rồng Cháu Tiên" của chúng ta.
Vì trên bất cứ đất nước nào, Mỹ, Pháp, Úc, Gia Nã Đại, ..., con cháu chúng
ta cũng vẫn mang dòng máu bất-khuất đó, dòng máu của Việt-Nam quê hương ta ngạo-nghễ.
Việt Nam Quê Hương Ngạo Nghễ - Hoàng Oanh & Hợp Ca
Yên Hà, tháng Giêng, 2016
Posted by Thanh Tuyền and Ngọc Phú at 8:00 AM
No comments:
Post a Comment