Cách nay 135 năm, quân
Pháp đánh, và chiếm thành Nam Định của nước ta!
Ngày 27
tháng 03, 1883
·
1883 – Chiến
tranh Pháp-Đại Nam: Quân Pháp chiếm được thành Nam
Định (hình) từ quân Nguyễn-Cờ Đen.
Trận Nam Định (1883)
Quân Pháp hạ thành Nam
Định, 1883
Trận Nam Định (27
tháng 3 năm 1883), là một cuộc chạm trán giữa quân Pháp và
quân Việt Nam, trong giai đoạn đầu của Chiến dịch Bắc Kỳ thuộc chiến tranh Pháp-Việt (1858-1884).
Trong một chiến dịch ngắn ngủi vào tuần
cuối cùng của tháng 3 năm 1883,
Chỉ huy Henri
Rivière đánh hạ thành Nam
Định, thành phố lớn thứ nhì ở Bắc Kỳ, với một hạm đội pháo thuyền
nhỏ và một tiểu đoàn thủy quân đánh bộ.
The citadel of Nam Định,
March 1883
Việc Rivière đánh chiếm Nam Định đánh dấu
một bước leo thang quan trọng thể hiện tham vọng của người Pháp tại Bắc Kỳ, và
có hệ quả nghiêm trọng.
Nhà
Thanh (Trung
Quốc) bắt đầu ngầm hỗ trợ chính quyền nhà
Nguyễn chống lại sự xâm lược của thực dân Pháp.
Sự can thiệp của quân Thanh tại Bắc Kỳ cuối
cùng dẫn đến cuộc chiến tranh Pháp-Thanh kéo dài 9 tháng (8 năm
1884 tới 4 năm 1885).
Bối cảnh:
Henri Rivière
(1827–1883)
Nguyên do người Pháp mở rộng tầm can thiệp
quân sự vào Bắc Kỳ là
vì quyết đoán thiển cận của Henri Rivière, vốn được cử ra Hà Nội chỉ huy một
toán quân nhỏ vào cuối năm 1881 để xét các khiếu nại của triều đình Huế về
thương nhân Pháp hoạt động trên sông Hồng.
Rivière tự ý tiếm quyền, bác bỏ chỉ thị của
chính thượng cấp và mở cuộc tấn công chiếm thành Hà Nội ngày 25 tháng 4 năm
1882.
Rivière sau đó qua thương lượng trả thành
Hà Nội cho quan Việt nhưng việc động binh gây chấn động ở cả Huế và Bắc Kinh.
Khi thành Hà Nội thất thủ, vua Tự Đức liền
ra lệnh cho 2 quan kinh lược chính và phó sứ Nguyễn Chính và Bùi Ân Niên rút
binh về Mỹ Đức để cùng Hoàng Tá Viêm, một mặt tổ chức việc phòng thủ, mặt kia
triệu Lưu Vĩnh Phúc với đạo quân cờ đen thiện chiến về chống chọi với quân
Pháp.
Lưu vĩnh Phúc
Tại Huế, khâm sứ Rheinart yêu cầu triều đình cử tổng
đốc mới ra Bắc Kỳ để tiếp thu lại tỉnh thành Hà Nội.
Triều đình điều cựu Tổng đốc Hà-Ninh là
Trần Đình Túc, trước đã về hưu trí, nay sung khâm sai đại thần hội cùng với
Tịnh biên phó sứ Nguyễn Hữu Độ làm phó khâm sai ra Hà Nội thương thuyết với
Rivière nhận lại tỉnh thành.
Trong khi Rivière và Trần Đình Túc đang
thương lượng để quân Pháp triệt thoái ra ngoài thành Hà Nội thì Hoàng Tá Viêm,
Nguyễn Chánh, Bùi Ân Niên dâng sớ xin đánh nhưng vua Tự Đức không chấp thuận.
Phía Việt Nam cũng cầu viện nhà
Thanh. Bắc Kinh vốn coi nhà Nguyễn là chư hầu bèn tiếp viện quân Cờ
đen; về mặt ngoại giao nhà
Thanh cũng báo với Paris rằng Trung Hoa không chấp nhận người
Pháp chiếm đất phên giậu Bắc Kỳ.
Mùa hè năm 1882, Tổng Đốc Vân Nam là
Tạ Kính Bưu điều quân Thanh từ Vân Nam và Quảng
Tây vượt biên giới tiến vào Bắc Kỳ, chiếm đóng một dải từ
thượng du Lạng
Sơn, Hưng Hóa xuống tận trung du Bắc
Ninh.
Đại binh nhà Thanh ở dọc biên giới Quảng
Đông, Quảng Tây cũng động binh.
Bộ trưởng Pháp đặc trách Trung Hoa,
Frédéric Bourée, trước nguy cơ chiến tranh với Trung Quốc tìm cách thỏa thuận
với đại diện Thanh triều là Tổng lý nha môn Lý Hồng Chương vào cuối năm 1882 để chia
đất Bắc Kỳ, phân định thành hai vùng ảnh hưởng của nhà Thanh và Pháp.
Tuy nhiên việc không thành. Nhà Thanh không
chấp nhận vì cho là Lý Hồng Chương nhượng bộ quá nhiều. Về mặt Pháp thì chính
phủ mới của Jules Ferry bác
bỏ thỏa thuận này vào tháng 3 năm 1883, và triệu hồi Bourée về nước.
Trong khi mặt ngoại giao còn bế tắc thì H
Rivière vẫn đóng binh trong thành. Nội các Jules Ferry sau đó quyết định tăng
viện cho Nam Kỳ thêm 700 binh sĩ và phái tàu Corrèze chở sang.
Tàu cập bến Sài Gòn ngày 13 tháng 2 năm 1883.
Thống đốc Nam Kỳ lúc bấy giờ là Le Myre de Villers lại điều tàu Corrèze ra
Bắc Kỳ vào ngày 15 tháng 02 1883 giúp Rivière.
Bộ trưởng Hải quân và Thuộc địa khi biết
tin liền gởi công điện cấp sang Sài Gòn ngày 10 tháng 11 năm 1882, cách chức Le
Myre de Villers vì cho là đương sự vượt quá quyền hạn; Charles Thomson được
phái sang, nhậm chức ngày 12 tháng 01 1883 để tìm cách giải quyết xung đột
nhưng tình hình ngày càng phức tạp.
Tại Pháp, Nội các chính phủ vẫn không nhất
trí về chính sách thuộc địa; một phe muốn rút khỏi Bắc Kỳ. Phe kia đòi xúc tiến
quyết liệt hơn.
Vì bất đồng mà nội các Pháp trong vài tháng
đã phải thay đổi nhân sự mấy lần; bộ trưởng Hải ngoại và Thuộc Địa
Jauréguiberry phải rút lui nhường cho Charles Brun.
Ở Hà Nội thì Rivière được tin trều đình Huế
có ý định nhượng quyền khai thác mỏ than Hòn Gai cho một công ty người Hoa ở
Quảng Đông.
Qua trung gian công ty này, người
Anh hoặc người Đức có thể nhảy vào Bắc Kỳ, gây trở ngại
cho người Pháp.
Lấy cớ đó Rivière liền xuất quân chiếm lấy
mỏ than Hòn Gai vào ngày 12 tháng 03, 1883 rồi lập một đồn, đóng 25 lính canh
giữ.
Diễn
biến:
Rivière thông báo cho Thống đốc Nam Kỳ là Thomson cho biết
rằng tổng đốc Nam Định đã tuyển mộ từ 10 đến 20
ngàn dân phu để đắp các chướng ngại vật trên các sông ngòi nhằm chặn đường
thông thương và tiếp vận của quân Pháp cửa biển vào.
Nhân lúc có thêm quân lính vừa được Sài Gòn
gởi ra tăng viện, Rivière quyết định đánh chiếm lấy thành Nam Định.
Ngày 23
tháng 3 năm 1883, Henri
Rivière giao cho Berthe de Villers ở lại Hà Nội với 400 lính; số còn lại
Rivière tự chỉ huy kéo xuống đánh Nam Định.
Lực lượng quân Pháp lúc bấy giờ gồm có hơn
4 đại đội thủy quân đánh bộ; chiến thuyền thì có tuần thám hạm Pluvier,
các pháo thuyền Fanfare, Hache, Yalagan, Carabine, Surprise,
tàu nhỏ hơi nước Haiphong cùng các tàu chuyển vận loại
nhỏ Kiang Nam, Tonkin, Whampoa và 4
ghe mành. Ngày 25, đoàn thuyền chiến của Rivière tới trước thành Nam Định.
Pluvier engages the
Vietnamese defences at Nam Định with her masthead-mounted Hotchkiss canon-revolver
Sau khi cho binh sĩ đổ bộ, Rivière gởi tối
hậu thư đòi tổng đốc Nam Định phải giao nộp thành.
Một lần nữa kịch bản chiếm thành Hà Nội
được lặp lại khi tổng đốc Nam Định không chấp nhận yêu sách của Rivière mà cũng
không chịu tiếp kiến; lập tức quân Pháp tổ chức đánh thành Nam Định. Ngày 26
tháng 03 quân Pháp kết thúc cuộc tuần thám quanh thành.
Đến 11 giờ thì quân Pháp tung quân đoạt
thành.
Bên Việt thì có 6.200 binh lính phòng thủ
thành Nam Định, do Tổng đốc Võ Trọng Bình và Bố chánhĐồng Sĩ Vịnh thúc
quân trong thành chống trả.
Đề đốc Lê Văn Điếm và Án sát Hồ Bá Ôn kéo quân
từ trong thành ra giao chiến; Lê văn Điếm tử trận, Hồ Bá Ôn bị thương nặng,
không chữa được rồi cũng chết.
Quân Pháp tràn vào thành; quân triều đình
tháo chạy.
Phía quân Pháp chỉ có 3 binh sĩ bị thương
và một sĩ quan là Trung
tá Carreau bị thương nặng, sáu tuần sau thì chết.
Lieutenant-Colonel
Carreau, mortally wounded at the capture of Nam Định
Phía quân triều đình giữ thành thì 200 binh
sĩ bị thương vong.
Tuy chiến thắng nhưng bên Pháp chính phủ
không muốn mở rộng chiến sự nên lại ra lệnh cho quân Pháp chỉ được can thiệp
khi trong nhưng trường hợp tối cần thiết vì dư luận ở Pháp không ủng hộ việc
động binh và chính phủ thì lưỡng lự trước nguy cơ chiến tranh toàn diện với Đại
Nam.
Trong lúc Rivière ở Nam Định thì tại Hà
Nội, lực lượng của de Villers bị 4.000 quân Việt tấn công trong đêm ngày 26 và
27 tháng 3.
Quân Pháp ở Hà Nội đẩy lui được hai cuộc
tấn công buổi đêm này nhưng tình hình nghiêm trọng buộc Rivière phải trở về Hà
Nội ngày 2 tháng 4 đồng thời đề nghị đô đốc Mayer, chỉ
huy hải quân Pháp ở Trung Quốc, đưa quân ứng cứu.
Kết
quả:
Sau khi hạ thành, quân Pháp chiếm được 98
cỗ đại bác, trong đó có cả năm khẩu pháo 30mm mà Pháp trao cho phía Việt Nam
sau hòa ước 1874.
Vì thành Nam Định nhỏ hơn thành Hà Nội, và
dù bị một số hư hại trong cuộc pháo kích, vẫn có giá trị phòng thủ, nên Rivière
quyết định đóng giữ thành này.
Viên chỉ huy tiểu đoàn Badens được cử làm
quan trấn thủ thành Nam Định với 440 lính và hai pháo thuyền. Badens nhanh
chóng tái lập trật tự, tổ chức lại hội đồng hành chính, phân bổ quan lại theo
gợi ý của đoàn truyền giáo Công giáo địa phương.
Tới ngày 31 tháng 3, khi Rivière trở lại Hà
Nội, quán xá tại Nam Định đã mở cửa trở lại và dân chúng tản cư trở về thành.
French marine
infantryman
Vietnamese
infantryman
No comments:
Post a Comment