Cách nay đúng 20 năm bão Nargis đổ bộ vào Myanmar làm hơn
130 ngàn người thiệt mạng!
Ngày 02
tháng 05, 2008
·
2008 – Bão
Nargis đổ bộ vào Myanmar làm hơn 130.000 người thiệt mạng, gây tổn
thất 10 tỉ đô la Mỹ.
Bão Nargis (2008)
Bão lốc xoáy Nargis
Bão Nargis (2008)
Thông tin chung
Hình thành ngày 27 tháng 4 năm 2008
Tan 3 tháng 5 năm 2008
Áp suất 962
Thiệt hại
Tổn thất 10 tỷ Đô la Mỹ (2008)
Tổng số người chết ít nhất 146.000 người (chết và mất tích)
Bão Nargis (tên do JTWC đặt: 01B, cũng gọi
là Xoáy thuận nhiệt đới Nargis) là một xoáy thuận nhiệt đới mạnh đổ bộ vào Myanmar vào
ngày 2 tháng 5 năm 2008, và là
cơn bão chết người nhất trong lịch sử Myanmar.
Cơn bão gây ra lở đất vào ngày 2 tháng 5 năm
2008, gây sự tàn phá thảm khốc làm chết 90.000 người và hơn 56.000 người mất
tích.
Số người chết được chính quyền Myanmar công
bố chính thức đã được giảm đi rất nhiều so với thực tế vì họ muốn tránh các
phản ứng chính trị. Người ta sợ rằng và cũng rất có thể là vì thiếu sự cứu trợ,
khoảng một triệu người đã hoặc sẽ chết vì thảm họa này. Thiệt hại ước tính khoảng 10 tỷ Đô la Mỹ (USD).
Đây là cơn bão gây thiệt hại về nhân mạng
lớn nhất ở khu vực Bắc
Ấn Độ Dương, cũng như là cơn bão có tên gây chết chóc
đứng thứ hai sau bão Nina. Tính cả những cơn bão không được đặt tên, Nargis là cơn
bão gây chết chóc thứ tám trong lịch sử thế giới. Nargis là cơn bão nhiệt đới
đầu tiên gây hại cho quốc gia này kể từ bão Mala (cơn bão này mạnh hơn nhưng gây thiệt hại không
lớn) đổ bộ vào Myanmar trong năm 2006.
Tuy những thiệt hại do cơn bão gây ra là
khủng khiếp, những nỗ lực cứu trợ ban đầu đã bị cản trở bởi sự từ chối của hội
đồng quân sự Miến Điện. Tổng thống George W. Bush đã
nói rằng cả thế giới đang tức giận sẽ lên án chính phủ Myanmar vì cái cách họ
khắc phục hậu quả của cơn bão lịch sử.
George Walker Bush (còn gọi là George Bush (con),
sinh ngày 6 tháng 7 năm 1946) là chính khách và tổng thống thứ 43 của Hoa Kỳ.
Đảng cầm quyền ở Myanmar sau đó vài ngày đã chấp nhận
hàng cứu trợ sau khi họ chấp nhận đề nghị của Ấn Độ. Một điều nữa cản trở các nỗ lực cứu trợ là chỉ sau
cơn bão mười ngày, một trận động đất gần trung tâm Trung Quốc đại lục, được biết tới như là Động đất
Tứ Xuyên năm 2008 với độ lớn 7.9
độ richter đã cướp đi mạng sống của gần 70.000 người, và gây thiệt hại 86
tỉ Đô la Mỹ, một
trong ba thảm họa tự nhiên kinh khủng nhất trong lịch sử loài người.
Thêm nữa, nhiều hàng cứu trợ có vẻ như đã
không đến được tay người bị nạn khi mà chúng được tìm thấy trong các chợ đen
tại Myanmar, bất chấp các cảnh cáo trước đó của chính quyền.
Đường đi của bão
Đường đi của cơn bão
Là cơn bão đầu tiên được đặt tên của mùa bão
Bắc Ấn Độ Dương năm 2008, Nargis đã xuất hiện vào ngày 27
tháng 4 ở trung bộ của vịnh
Bengal.
Bản đồ vịnh
Bengal
Ban đầu, nó di chuyển chậm theo hướng tây bắc và gặp điều kiện
thuận lợi nên đã mạnh lên. Không khí khô đã làm yếu cơn bào này vào ngày 29
tháng 4, dù sau khi bắt đầu di chuyển theo hướng đông thì Nargis nhanh
chóng mạnh lên và đạt cường độ gió mạnh nhất với tốc độ ít nhất 165 km/h
vào ngày 2 tháng 5; Trung
tâm cảnh báo bão chung của Không lực và Hải quân Hoa Ky ̀đã
đánh giá rằng tốc độ gió cao nhất là 215 km/h. Cơn bão này đã đổ bộ vào bờ
tại Vùng Ayeyarwady của Myanmar với cường độ
gần cao nhất và sau khi đi qua Yangon, cơn
bão này suy yếu dần cho đến khi bị suy yếu gần biên giới giữa Myanmar và Thái
Lan.
Ảnh
hưởng
Vịnh Tây
Bengal
Ở Sri Lanka, cơn bão gây ra mưa lớn, dẫn tới lũ lụt và lở đất
trên mười quận của quốc gia này. các quận Ratnapura và Kegalle bị ảnh hưởng
nặng nề nhất với hơn 3.000 gia đình mất nhà cửa. Hàng nghìn ngôi nhà chìm trong
lũ lụt và 21 ngôi nhà đã bị tàn phá. Trận mưa lớn khiến 4.500 người mất nhà cửa và
hơn 35.000 người bị ảnh hưởng trên hòn đảo. Thông tin cho biết ba người trên
đảo đã bị thương và hai người đã chết
Trung
tâm Khí tượng Thủy văn Ấn Độ đã khuyến cáo các ngư dân
tránh đường đi của bão Nargis. Sóng to và gió lớn đã được dự báo dọc bờ
biển Tamil Nadu và Andhra
Pradesh của Ấn Độ. Thêm vào đó, ảnh hưởng của cơn bão đã giúp hạ
thấp nhiệt độ dọc bờ biển Ấn Độ, nơi đang hứng chịu đợt nóng khủng khiếp.
Khi cơn bão được báo là sẽ đổ bộ gần Bangladesh, các viên chức
đã yêu cầu nông dân nhanh chóng thu hoạch lúa. Vào thời điểm đó, quốc gia này
đang hứng chịu nạn đói khủng khiếp gây ra bởi cơn bão Sidr vào
năm ngoái cũng như các trận lũ trước đó, và sự đổ bộ trực tiếp của Nargis có
thể hủy hoại hoa màu do sức bão, khiến tình trạng đói kém trầm trọng hơn.
Myanmar
Trước (trên) và sau (dưới) cơn bão.
Liên Hiệp Quốc ước tính trong báo cáo
rằng 1,5 triệu người đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi cơn bão này. Số
người đang mất tích ước tính khoảng 27.838, với 43.318 được xác nhận là đã
chết.Một ước
tính mới đây của chính phủ Myanmar đã đưa con số người chết lên 70.000, trong
khi một vài tổ chức phi chính phớc tính tổng số người chết cuối cùng sẽ trên
100.000. Các
nhân viên cứu trợ quốc tế kết luận thêm răng 2 tới 3 triệu người mất nhà cửa,
tình trạng tồi tệ nhất trong lịch sử Miến Điện, ngang với trận sóng thần tại Ấn Độ Dương
năm 2004. Andrew Kirkwood, giám đốc quốc gia của Tổ chức Cứu lấy Trẻ em Liên
hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ai len, phát biểu rằng: " Chúng tôi cho rằng có
50.000 người chết và hàng triệu mất nhà cửa, Tôi sẽ miêu tả nó là chưa từng có
trong lịch sử Miến Điện (We're looking at 50.000 dead and millions of homeless,
I'd characterise it as unprecedented in the history of Burma)and on an order of
magnitude with the effect of the tsunami on individual countries. Sẽ có nhiều
người chết hơn cả trong cơn sóng thần tại Srilanka."
Là một tất yếu, chính phủ Myanmar đã tuyên bố năm khu vực trong vùng thảm họa,
bao gồm: ba Divisions Yangon, Ayeyarwady và Bago, hai
bang Mon và Kayin. Hàng
nghìn ngôi nhà đã bị phá hủy; trong thị trấn Labutta, trong Ayeyarwady
Division, tuyền hình quốc gia cho biết 75% các công trình xây dựng đã sập và
20% bị tốc mái. Một bản báo cáo cho biết 95% các công trình tại Châu thổ Irrawaddy đã
bị phá hủy. Người ta tin rằng đây là cơn bão nhiệt chết người nhất kể từ cơn
bão tại Bangladesh năm 1991, cơn bão đã giết trên 138.000 người. Tối thiểu
10.000 người được cho là đã chết trong ở thị trấn châu thổ Bogale. Khoảng
hai triệu người được cho là sẽ trở thành vô gia cư sau đó.
Một nhà ngoại giao tại thành phố Rangoon đã
trả lời Reuters và miêu tả cho họ khung cảnh. Ông ta
nói răng khu vực xung quanh trông như vùng chiến sự vì sự tàn phá của cơn bão. Các
dòng mưa lũ đã gây ra lở đất cũng như lũ, hủy hoạt hoa màu. Một viên chức Liên
hợp Quốc cũng đã nhận xét về tình hình vào thời điểm diễn ra cơn bão.
"Tình hình xấu. Gần như tất cả các ngôi nhà đã bị nghiền nát. Mọi người đang
trong tình cảnh rất tồi tệ", ông ta nói. Một viên chức Liên hợp Quốc khác
cũng đã nói: "Châu thổ Irrawaddy bị tàn phá nặng nề không chỉ vì gió và
mưa mà còn bởi sức tàn phá của gió bão." Nhật báo điện tín của Anh cho
biết giá gạo tại Miến Điện có thể sẽ bị ảnh hưởng do thảm họa này.[20]
Woradet Wirawekhin (th: วรเดช วีระเวคิน), Phó
giám đốc Cục thông tin, Bộ Ngoại giao Thái Lan, phát biểu vào ngày 7 tháng 8
năm 2008 - có nhắc tới một bản báo cáo đệ trình bởi Bansan Bunnak (th: บรรสาน บุนนาค), Đại
sứ Thái ở Yangon - rằng tình hình của thành phố đã xuống cấp và phần lớn các cơ
sở kinh doanh và chợ đã đóng cửa. Ông cũng thông báo rằng người dân địa phương
cũng sẽ đối mặt với khó khăn ngày càng tăng trong việc sinh tồn; giá gạo địa
phương đã tăng hai hoặc ba lần.[21]
Sự
kiện tiếp theo
Cứu trợ
quốc tế
Danh sách các chính phủ đã viện trợ cho Myanmar:
Nước Đóng
góp (tính ra tiền)
ASEAN Một đội đánh
giá và 30 nhân viên y tế mỗi nước
Bangladesh 20
tấn lương thực, thuốc men
Brunei Hàng
cứu trợ
Campuchia 50.000
USD
sẽ cố thêm nhiều hỗ trợ khác
Trung Quốc 10
triệu USD dưới dạng viện trợ (bao gồm 60 tấn hàng)
Cộng hòa Séc 154.000
USD
Đan
Mạch 103.600
USD
Liên minh châu Âu 3.0 triệu USD
Phần Lan 300.000
EUR (464.000 USD)
Vlaanderen 100.000
EUR (155.000 USD)
Pháp 775.000
USD
Đức 3
triệu USD
Hy Lạp 200.000
USD, thuốc men và hàng cứu trợ nhân đạo
Hungary 300.000
USD, thuốc men, lương thực và hàng nhân đạo
Ấn Độ Hơn 178 tấn hàng cứu
trợ; lều bạt, lương thực và thuốc men. Một đội 50 nhân viên y tế đã được gửi
đến Châu thổ Irrawaddy.
Indonesia 1
triệu USD tiền mặt cùng với thức ăn và thuốc men
Ireland 25
triệu USD
Israel 100.000
USD, hỗ trợ thuốc men và y tế bởi các tổ chức tư nhân
Lào Lương
thực trị giá 20.000 USD
Malaysia 4.100.000
USD
Macedonia 500.000
USD
Hà Lan 1.000.000
EUR (1.550.000 USD)
Na Uy Lên
tới 1,96 triệu USD
Pakistan Hàng cứ trợ và thiết lập
một bệnh viện lưu đọng trong khu vực bị ảnh hưởng với sự cho phép của chính phủ
Myanmar.
Philippines Nhân
viên y tế và 500.000 USD và hàng hóa cứu trợ (bằng tiền mặt)
Nga 80 tấn lương thực,
máy phát điện, thuốc men, lều bạt, chăn màn
San Marino 30.000
EUR
Serbia Hàng
cứu trợ
Singapore 200.000
USD
Tây Ban Nha 775.000
USD đóng góp cho Chương trình Lương thực Thế giới.
Thụy Điển Hỗ
trợ vận tải và xử lý nước
Thụy Sĩ 475.000 USD (ban đầu)
Taiwan (R.O.C.) 200.000 USD
Thái Lan 100.000
USD, hỗ trợ thực phẩm và thuốc men (bước đầu)
Thổ Nhĩ Kỳ 1.000.000
USD
Việt Nam 200.000
USD
Tranh
cãi
Sự cản trở viện trợ của chính phủ quân sự
Khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất của
Myanmar, Ayeyarwady
Chính phủ quân sự Myanmar nói quốc gia này chưa sẵn sàng để chấp
nhận các nhân viên cứu trợ nước ngoài, giữa những chỉ trích đang dâng cao vì
phản ứng chậm chạp của họ trước cơn bão khủng khiếp. Phát ngôn viên khu
vực Châu Á của Chương trình Lương thực Thế
giới Paul Risley nói rằng sự chậm trễ đó là "không có tiền
lệ trong lịch sử hoạt động cứu trợ nhân đạo".[45] Chính phủ Myanmar thậm
chí còn tập trung hết sức lực của họ để truy đuổi các phóng viên đưa tin về cơ
bão.[46]
Báo Thairath của Thái
Lan cho biết nhiều người Miến Điện đang rất khó chịu với chính
phủ quân sự, vì họ đã không được cảnh báo đầy đủ về cơn bão đang đến. Thêm nữa,
họ tin rằng sự bất ổn gây ra bởi cơn bão và các trận lụt liên quan đã được làm
trầm trọng thêm bởi sự phản ứng thiếu hợp tác của chính phủ quân sự. Ví dụ,
không có phương án xử lý tại chỗ thích hợp cho số lượng xác chết đang tăng dần
sau cơn bão nên thây người đang bị bỏ mặc nằm la liệt trên đường phố, tình hình
càng lúc càng tồi tệ, điều đó đang biến những suy đoán của quốc tế về sự xuất
hiện và lan rộng của dịch bệnh sẽ trầm trọng.[47] Bên
cạnh đó, Cộng đồng Quốc tế Hỗ trợ Tù nhân Chính trị, đóng tại Bangkok, đã
báo cáo về tình trạng vi phạm nhân
quyền trong thời gian diễn ra thảm họa, cáo buộc các nhân viên
thi hành án của chính phủ đã bắn vào các tù nhân của nhà tù Insein ở
Yangon khi họ đang cố thoát khỏi tình trạng hỗn loạn. Có tin đưa 36 tù nhân đã
bị giết và 70 người khác bị thương. Chính phủ Myanmar phủ nhận cả hai bản báo
cáo.[48]
Vào ngày 9 tháng
5 năm 2008, hội đồng tướng lĩnh Myanmar chính thức chấp nhận
viện trợ quốc tế bao gồm tiền, lương thực, thuốc men và các nhu yếu phẩm khác
nhưng vẫn từ chối cho phép các lực lượng nhân đạo tiến hành cứu trợ trực tiếp.] Samak
Sundaravej, Thủ tướng Thái Lan, thông cáo rằng, theo lời đề nghị của Eric G. John, Đại
sứ Mỹ tại Thái Lan, ông sẽ viếng thăm Myanmar vào ngày 11 tháng 5 để thuyết
phục hội đồng quân sự Myanmar mở cửa biên giới.
Samak
Sundaravej (tiếng Thái สมัคร สุนทรเวช), phiên âm
tiếng Việt: Xạ-mặc Xủn-tho-ra-guết (13 tháng 6 năm 1935 (2478 Phật lịch) - 24 tháng 11 năm 2009), là Thủ tướng Thái Lan từ 29 tháng 1 năm 2008 đến 9 tháng 9 năm 2008
Quinton Qquayae, Đại
sứ Anh tại Thái Lan, sau đó nhận định rằng ông sẽ tháp tùng Thủ tướng Thái
trong một nỗ lực thuyết phục chính phủ Myanmar.[50] Hội
đồng quân sự đã ngay lập tức trả lời vào buổi chiều hôm đó (theo giờ Bangkok)
rằng họ không hề chào đón bất cứ ai tại ời điểm này. Chuyến thăm vì thế đã bị
hủy bỏ; tuy nhiên Samak nói rằng ông sẽ viết thư thuyết phục phía Myanmar ngay
lập tức.[51]
Sự chậm trễ đã bắt đầu gây ra sự phản đối trong cộng đồng quốc
tế. Cũng trong ngày 9 tháng 5 tại Bangkok, Richard Horsey, phái viên của Liên Hiệp Quốc, đã phát đi lời cảnh báo
Myanmar hãy dừng ngay sự từ chối các nỗ lực cứu trợ trên quy mô lớn của cộng
đồng quốc tế khi mà một cơn bão khác, tàn khốc như cơn bão Nargis, cũng đang
hướng tới quốc gia này. Cơn bão mới sẽ làm tình hình tồi tệ hơn.[52] Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban
Ki-moon đã hối thúc hội đồng quân sự chấp nhận viện trợ mà
"không cản trở".
Ban Ki-moon (Hangul: 반기문, IPA: /pɑn gi mun/, chữ Hán: 潘基文, âm Hán Việt: Phan Cơ Văn;[1] sinh 13 tháng 6 năm 1944 tại Chungju, Hàn Quốc) là Tổng
Thư ký Liên Hiệp Quốc thứ
8 từ năm 2007 đến cuối năm 2016
Lời góp ý của Ban được đưa ra sau khi Chương trình Lương thực Thế
giới khôi phục viện trợ lương thực sau khi hai chiếc tàu trở
bánh quy dinh dưỡng cao của họ bị tịch thu bởi quân đội Myanmar. Hạ viện Canada lên
án sự phản ứng của chính quyền Myanmar trong một nghị quyết được thông qua ngày
9 tháng 5 năm 2008.[26]
Vào ngày 16 tháng 5 năm 2008, Đại sứ Myanmar tại Liên Hiệp Quốc
đã buộc tội Pháp phái tàu chiến tới bờ biển Myanmar. Đại sứ Pháp lại Liên
Hiệp Quốc đã phủ nhận cáo buộc con tàu đó là tàu chiến và cho rằng việc chính
phủ Myanmar từ chuối hàng cứu trợ "có thể dẫn tới một tội ác chống lại
loài người thực sự". Pháp giải thích con tàu đó đang mang 1.500 tấn hàng
cứu trợ. Thủ tướng Anh Gordon
Brown đã buộc tội chính quyền quân sự vì đã để thảm họa tự nhiên
trở thành một "thảm kịch nhân tạo" bởi những hành động sai lầm của
họ.
https://s20.postimg.cc/lyl6jzp59/Gordon_Brown.jpg
James
Gordon Brown (sinh năm 1951) là Thủ tướng của Vương quốc Anh và là lãnh đạo của Đảng Lao động (Công đảng) từ năm 2007 đến năm 2010
Ông cũng chỉ trích những hành động vô nhân đạo của Hội đồng quân
sự Myanmar.
Ngày 19 tháng 5, Myanmar đã cho hàng cứu trợ từ các nước ASEAN vào.[53] Quyết định được đưa ra
sau hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp của ASEAN. Hàng cứu trợ bắt đầu đến Miến Điện
vào ngày 21 tháng 5. Ban
Ki-moon cũng đã tới quốc gia này vào ngày hôm đó để "thúc đẩy
các nỗ lực cứu trợ".
Cùng ngày hôm đó, Ban thông báo rằng Myanmar sẽ sớm cho phép các
nhân viên cứu trợ nhập cảnh không kể quốc tịch, dù cho tàu thuyền và máy bay
trực thăng vẫn chưa được phép. Lời tuyên bố được đưa ra sau khi Ban có cuộc gặp
hơn hai giờ với Tướng Than
Shwe.
Than Shwe (1933?-) (phiên âm tiếng Việt là Than Xuề) là cựu Tổng thống của Myanmar.
Vào ngày 23 tháng 5, các cuộc đàm phán giữa Ban Ki-Moon và Than
Shwe đã kết thúc với sự cho phép các nhân viên cứu trợ quốc tế vào Myanmar.
Chính phủ Myanmar vẫn phản đối sự hiện diện của các đơn vị vũ trang nước ngoài
trên lãnh thổ của họ.[54]
Trưng cầu
ý dân
Dù gặp phải sự phản đối của các đảng đối lập cũng như các quốc
gia khác sau thảm họa tự nhiên, hội đồng quân sự vẫn tiến hành cuộc trưng cầu
dân ý đã được lên lịch vào ngày 10 tháng 5 năm 2008. Việc bỏ phiếu dù sao sẽ
được hoãn cho tới ngày 24 tháng 5 cho Yangon và các vùng bị ảnh hưởng nặng
khác.[55]
Vào ngày 8 tháng 5 năm 2008, khoảng 30 người biểu tình đã tụ tập
trước Đại sứ quan Myanmar ở Manila, Philippines, yêu
cầu hội đồng quân sự hoãn bỏ phiếu và ngay lập tức chấp nhận viện trợ quốc tế.
Những người biểu tình ở Philippines đưa ra lời kêu gọi: "đây không phải
lúc cho chính trị, đây là lúc để cứu người.". Chính phủ Hoa kỳ đã yêu cầu
Liên Hiệp Quốc không ủng hộ cuộc trưng cầu. Aung
San Suu Kyi, lãnh đạo phe đối lập Myanmar, cũng đã phát biểu rằng tiến hành
bỏ phiếu trong thời điểm thảm họa này là hành động không thể chấp nhận
được.
Khoảng 500 nhà hoạt động Myanmar đã biểu tình trong ngày 10
tháng 5 bên ngoài Đại sứ quán của họ ở Kuala
Lumpur, Malaysia, yêu cầu chế độ quân sự Myanmar hoãn cuộc
trưng cầu hiến pháp cho dù cuộc trưng cầu đã bắt đầu bất chấp cơn bão tàn khốc.[56]
Một cuộc thăm dò ý kiến được tiến hành tại Myanmar vào
ngày 9 tháng 5 năm 2008 bởi Mizzima, một người đưa
tin Miến Điện, 64% những người được hỏi vẫn sẽ định bỏ phiếu trong cuộc trưng
cầu ý kiến. Tuy nhiên, 71% không hề biết bản Hiến pháp thế nào và 52% vẫn chưa quyết
định xem họ sẽ ủng hộ hay phản đối nó.[57]
Phân phát
hàng cứu trợ
Tin tức của hãng tin AP đưa rằng hàng cứu trợ quốc tế được gửi
cho nạn nhân của cơn bão đã bị sửa đổi để chúng giống như là của chính phủ quân
sự, và một hãng tin nhà nước Myanmar liên tục phát những hình ảnh Tướng Than Shwe đang
trình diễn hình ảnh ông phát hàng cứu trợ.
Sau hơn một tuần kể từ thảm họa, chỉ một phần mười số người vô
gia cư, bị thương hoặc có nguy cơ mắc bệnh nhận được trợ giúp.[58]
Phản ứng
của các nhà hoạt động xã hội với việc ngăn chặn hàng cứu trợ
Một trang trên Facebook với
tên gọi Hỗ trợ các Nỗ lực Cứu trợ Thảm họa Bão tại Miến Điện (Support the
Relief Efforts for Burma (Myanmar) Cyclone Disaster Victims) với hơn 10.000
thành viên đã dùng các thành viên của nó để tổ chức Ngày Toàn cầu Hành động vì
Myanmar vào ngày 17
tháng 5 năm 2008. Với sự giúp đỡ của Mạng lưới Hành Động Toàn Cầu
vì Myanmar, Chiến dịch Myanmar Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ailen, Những
người bạn Canada của Myanmar, và Chiến dịch Hoa Kỳ cho Myanmar, Info Birmanie,
và một số lượng lớn các đối tác địa phương, Ngày Toàn cầu Hành động vì Miến
Điện đã phát đi lời kêu gọi một cuộc can thiệp nhân đạo từ nhiều thành phố trên
toàn thế giới.
No comments:
Post a Comment