Cuộc chiến Chechnya lần thứ I là một cuộc xung đột giữa Liên bang Nga và Cộng hòa Chechnya Ichkeria, từ tháng 12 năm 1994 đến tháng 8 năm 1996. Nguyên nhân bắt nguồn từ việc Chính phủ ở Chechnya tự tuyên bố độc lập, ly khai khỏi nước Nga.

Vị trí Liên bang Nga (xanh) trên thế giới với vùng Crimea không được quốc tế công nhận

Nga (tiếng Nga: Россия, chuyển tự. Rossiya, IPA [rɐˈsʲijə], quốc danh hiện tại là Liên bang Nga (tiếng Nga: Российская Федерация ⁽^{trợ giúp}^·^{chi tiết}⁾, chuyển tự. Rossiyskaya Federatsiya, IPA [rɐˈsʲijskəjə fʲɪdʲɪˈraʦəjə]), là một quốc gia ở phía bắc lục địa Á - Âu (châu Âu và châu Á).

Cộng hòa Chechnya Ichkeria (Chechnya Latinh: Noxçiyn Pachhalq Noxçiyçö, Chechnya Cyrillic: Нохчийн Пачхьалкх Нохчийчоь; Nga: Чеченская Республика Ичкерия; viết tắt: ChRI hoặc CRI) là một chính phủ không được công nhận của Chechnya ly khai. Chechnya nằm ở phía Bắc dãy núi Kavkaz và giáp Stavropol Krai về phía tây bắc, Cộng hòa Dagestan phía đông bắc và phía đông, Georgia về phía nam, và các nước Cộng hòa Ingushetia và Bắc Ossetia về phía tây. Nước cộng hòa này được Dzokhar Dudayev tuyên bố độc lập vào cuối năm 1991. Và xem như kết thúc vào năm 2000 (khi thủ đô Grozny thất thủ trong Cuộc chiến Chechnya lần thứ II), hoặc vào Cuối năm 2007, khi Dokka Umarov tuyên bố chuyển nó thành một tỉnh của Tiểu vương quốc Kavkaz mà ông ta là "Emir".

Đỉnh điểm của cuộc chiến là trận đánh ở thủ đô Grozny. Mặc dù quân số áp đảo, được sự hỗ trợ của không quân, quân Nga đã cố gắng chiếm quyền kiểm soát khu vực miền núi của Chechnya nhưng không thành công. Năm 1996, chính phủ của Boris Yeltsin tuyên bố một thỏa thuận ngừng bắn và một hiệp ước hòa bình được ký kết một năm sau đó.

Boris Nikolaevich Yeltsin ⁽^{trợ giúp}^·^{chi tiết}⁾ (tiếng Nga: Борис Николаевич Ельцин; sinh ngày 1 tháng 2 năm 1931 – mất ngày 23 tháng 4 năm 2007) là nhà hoạt động quốc gia, chính trị của Nga và Liên Xô. Ông là tổng thống đầu tiên của Nga, được bầu lên vị trí này 2 lần: ngày 12 tháng 6 năm 1991 và 16 tháng 6 – ngày 3 tháng 7 năm 1996. Ông ở vị trí này từ ngày 10 tháng 7 năm 1991 đến 31 tháng 12 năm 1999.

Con số chính thức số quân Nga tử trận là 5.732. Không có con số chính xác cho số quân Chechnya bị giết, con số ước lượng là từ 3.000 đến 17.391 người tử trận. Ước tính số thường dân bị chết từ 30.000 đến 80.000 người, nhiều thành phố và làng mạc trên khắp nước cộng hòa trong tàn phá.

Bối cảnh

Liên Xô sụp đổ

Bài chi tiết: Cuộc đảo chính Xô viết năm 1991

Lãnh thổ Liên Xô sau Chiến tranh thế giới thứ hai

Liên Xô, tên đầy đủ là Liên bang các nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết (tiếng Nga: Союз Советских Социалистических Республик, chuyển tự. Soyuz Sovietskikh Sotsialisticheskikh Respublik Phát âm tiếng Nga: [sɐˈjus sɐˈvʲetskʲɪx sətsɨəlʲɪˈstʲitɕɪskʲɪx rʲɪsˈpublʲɪk], viết tắt: СССР; tiếng Anh: Union of Soviet Socialist Republics, viết tắt: USSR) là một cựu quốc gia có lãnh thổ chiếm phần lớn châu Âu và châu Á, tồn tại từ 30 tháng 12 năm 1922 cho đến khi chính thức giải thể vào ngày 25 tháng 12 năm 1991.

Liên Bang Nga độc lập sau khi Liên Bang Xô Viết sụp đổ. Nga đã được chấp nhận rộng rãi là nhà nước kế vị Liên Xô. Trong thời gian đầu, tình hình chính trị Nga không ổn định. Hạ viện Nga (Duma) đã ban hành các bộ luật nhằm củng cố quyền hành. Trong khi đó, ở Chechnya, một chính phủ chống đối dần hình thành.

Năm 1992, Tổng thống Nga đã thông qua điều luật Duma ban hành. Tuy nhiên, hai quốc gia Chechnya và Tatarstan đã không thông qua. Cuối cùng, năm 1994, Tổng thống Yeltsin đã ký hiệp định đặc biệt, ban cho các nước cộng hoà trực thuộc đặc quyền chính trị lớn hơn. Nhưng Chechnya đã không thông qua. Mâu thuẫn nảy sinh.

Chechen độc lập

Bài chi tiết: Chechnya độc lập

Trong khi đó, ở Chechen, Dzhokhar Dudayev-một chính trị gia lớn đã đứng lên, tuyên bố độc lập cho Chechnya. Quốc hội do ông này lập ra đã đặt tên nước là Cộng hoà Chechen. Tuy nhiên, không có sự ủng hộ từ quốc tế. Sau khi Chechen tuyên bố độc lập, Nga phản ứng dữ dội. Có thể gặp sự phản ứng này tương tự như Gruzia trong Chiến tranh Nam Ossetia.

Nhờ khả năng "thiên bẩm" của mình, Dzhokhar Dudayev đã có được sự ủng hộ mạnh mẽ của quần chúng Chechen. Ông này cũng thành lập nên quân đội Chechen, có sự trang bị hiện đại và sự hậu thuẫn của Mỹ cũng như Phương Tây, sẵn sàng đối đầu với quân Nga.

Dzhokhar Musayevich Dudayev (Chechnya: Дудин Муса кант Жовхар; Nga: Джохар Мусаевич Дудаев) (1944 -1996) là một nhà lãnh đạo Chechnya, Tổng thống đầu tiên của nước Cộng hòa Chechnya Ichkeria ly khai.

Diễn biến

Căng thẳng Grozny-Moskva

Từ năm 1991, nhiều người dân tộc Chechen đã có ý định chống đối Nga. Sau khi Chechen độc lập, căng thẳng Grozny và Moskva đã xảy ra. Chính phủ Chechen đã quyết định trục xuất những người Nga sống tại Chechen (Dân số Chechnya chủ yếu là người Nga, Ukraina, Armenia).. Sau sự kiện biểu tình chống Nga năm 1993, chính phủ lâm thời do Dudayev đã lên thay thế chính thức chính quyền Nga tại đây.

Các tay súng Chechen

Đến tháng 8 năm 1994, các đảng đối lập, chống đối Dudayev đã ra mặt chống đối. Moskva đã bí mật cung cấp vũ khí cho các tay súng chống đối Dudayev. Sự việc vỡ lở, Grozny cáo buộc Moskva tiếp tay cho khủng bố. Lập tức, Yeltsin đã cho binh sĩ kéo đến, phong toả Chechen.

Phiến quân làm loạn ở Grozny từ tháng 10 năm 1994. Tuy nhiên, không thành công. Nga đã chính thức tuyên chiến với Chechnya. FSB, Quân đội Nga được cài vào các cơ quan của Chechen để đối phó. Kể từ ngày 01 Tháng 12, lực lượng Nga đã công khai thực hiện không kích Chechnya. Ngày 11 Tháng 12 Năm 1994, Tướng Pavel Grachev của Nga đã đồng ý để "tránh tiếp tục sử dụng vũ lực", lực lượng Nga tiến vào nước cộng hòa để "thiết lập trật tự hiến pháp tại Chechnya và bảo quản sự toàn vẹn lãnh thổ của Nga".

Diễn biến quân sự

Giai đoạn đầu

Chechen women pray for Russian troops not to advance towards the capital Grozny, December 1994.

Ngày 11 tháng 12 năm 1994, Nga đã tấn công Chechen từ nhiều phía. Hành động này không được ủng hộ. Rất nhiều quan chức Nga đã từ chức để phản đối. Tình hình này khiến Bộ trưởng Quốc phòng Nga cũng phải từ chức. Người Nga coi đây là hành động "nồi da nấu thịt". Hơn 800 quân nhân đã từ chối tham chiến, trong đó có 83 người bị xét xử. Tướng Nga là Lev Rokhlin cũng từ chối tham gia. Việc không chuẩn bị tốt về tư tưởng chính trị đã khiến tinh thần và hiệu quả tác chiến của quân Nga bị sụt giảm nghiêm trọng trong chiến dịch.

Trận Grozny

Bài chi tiết: Trận Grozny (1994-1995)

Nga tiếp tục tấn công

Bài chi tiết: Trận Grozny (1996)

Xác lính Nga sau trận Grozny

Trận Grozny (1996) là trận đánh thứ ba ở Grozny trong Chiến tranh Chechnya. Trận Grozny này bắt đầu khi các phiến quân chống đối Dudayev cùng với quân Nga bất ngờ công kích. Đây là trận đánh dẫn đến thỏa thuận ngừng bắn cuối cùng giữa hai bên. Trong trận này, Nga và các phiến quân có ưu thế về quân số và vũ khí, nhưng đã bị thiệt hại nặng vì sức chống trả quá dữ dội của quân Chechnya, khiến họ phải xin ngừng bắn.

Kết quả

Một người Chechen sau trận Grozny

Theo Nga, Nga có 3.826 binh lính đã thiệt mạng, 17.892 bị thương, và 1.906 mất tích. Theo uỷ ban Quân sự độc lập của Nga, Nga có 5.362 binh lính chết, 52.000 người bị thương hoặc bị bệnh. Thương vong Chechnya được ước tính lên đến 100.000 người chết hoặc nhiều hơn, trong đó phần lớn là dân thường, Bộ trưởng Nội vụ Nga Anatoly Kulikov cho rằng ít hơn 20.000 dân thường đã bị chết.

Tháng 11 năm 1996, hai bên đã ký một thoả thuận, quyết định Nga phải bồi thường cho những người dân Chechnya bị ảnh hưởng từ cuộc chiến. Nga cũng chấp nhận một ân xá cho các binh sĩ Nga và phiến quân Chechnya như nhau.. Tuy nhiên, quan hệ Grozny-Moskva vẫn chưa thể ấm lên. Sau cuộc tấn công lại năm 1999, mâu thuẫn lại tiếp tục nảy sinh.

Tham khảo

Người Chechen bên một xác xe bọc thép chở quân BMP-1 của Nga

Một lính Chechen với súng Borztrong tay

· A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the War in Chechnya Author: David R. Stone (preview available)

· A Small Corner of Hell: Dispatches from Chechnya Author: Anna Politkovskaya (preview available)

· Allah's Mountains: The Battle for Chechnya Author: Sebastian Smith (preview available)

· Angel of Grozny Author: Asne Seierstad

· Chechnya: Calamity in the Caucasus Author: Carlotta Gall, Thomas De Waal

· Chechnya: From Nationalism to Jihad Author: James Hughes (preview available)

· Chechnya: From Past To Future Author: Richard Sakwa and others (preview available)

· Chechnya: Life in a War-Torn Society Author: Valery Tishkov (preview available)

· Chechnya: The Case for Independence Author: Tony Wood

· Chechnya: Tombstone of Russian Power Author: Anatol Lieven

· Landscapes of War: From Sarajevo to Chechnya Author: Juan Goytisolo (preview available)

· My Jihad Author: Aukai Collins

· Open Wound: Chechnya 1994-2003 Author: Stanley Greene

· Russia Confronts Chechnya: Roots of a Separatist Conflict Author: John B. Dunlop (preview available)

· Russia in Afghanistan and Chechnya Author: Robert M. Cassidy (preview available)

· Russia's Chechen War Author: Tracey C. German (preview available)

· Russia's Restless Frontier: The Chechnya Factor in Post-Soviet Russia Author: Dmitri Trenin, Anatol Lieven (preview available)

· Russia's Wars with Chechnya 1994-2003 Author: Michael Orr

· Russian Military Reform, 1992-2002 Author: Anne Aldis, Roger N. McDermott

· The Chechen Wars: Will Russia Go the Way of the Soviet Union? Author: Matthew Evangelista (preview available)

· The Lone Wolf and the Bear: Three Centuries of Chechen Defiance of Russian Rule Author: Moshe Gammer (preview available)

· The Russian Army in a Time of Troubles Author: Pavel K. Baev (preview available)

· The Oath: A Surgeon Under Fire Author: Khassan Baiev

· The Wolves of Islam: Russia and the Faces of Chechen Terror Author: Paul J. Murphy (preview available)

vanhocvietnam

Friday, August 31, 2018

Ngày 31 tháng 08, 1996

Chiến tranh Chechnya lần thứ nhất