Tenochtitian = Mexico của Mễ Tây Cơ
Cách nay đúng 497 năm, quân Tây Ban Nha dưới quyền chỉ huy của
Hernán
Cortés chiếm lĩnh thủ đô Tenochtitlan của người Aztec
(sau này là thủ đô của nước Mễ Tây Cơ (Mexico)
Ngày 13
tháng 08, 1521
Tenochtitlan
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
1325–1521
Hình
Đại bàng ăn rắn
Thủ
đô Tenochtitlan
Thành
lập 1325
Người
Tây Ban Nha xâm lược 1521
1521
(ước tính) 350,000
Tenōchtitlān (tiếng Nahuatl cổ điển: Tenōchtitlān [tenoː tʃtitɬaː n]) hay
còn được biết trong tiếng Tây Ban Nha là México-Tenochtitlan là
một altepetl (thành bang) của người
Nahua nằm trên một hòn đảo giữa hồ
Texcoco, trong thung lũng México.
Được thành lập vào năm 1325, Tenochtitlan
trở thành kinh đô của đế chế Aztec đang phát triển trong thế kỷ 15, cho đến khi bị người Tây Ban Nha chinh phục năm
1521. Lúc cao điểm, đây là thành phố lớn nhất châu Mỹ thời Tiền Colombo.
Sau khi bị chinh phục, gần như toàn bộ thành phố bị người Tây Ban Nha phá hủy
và nó trở thành một cabecera của Phó vương quốc Tân Tây Ban Nha, và ngày nay các di tích của Tenōchtitlān vẫn còn thấy
được ở trong trung tâm thành phố México.
Địa danh này bắt nguồn từ tiếng
Nahuatl tetl [tetɬ] (có nghĩa là "đá") và nōchtli ['noːtʃtɬi] ("lê gai") hợp
lại có thể hiểu là "Giữa những quả lê gai [ngày càng nhiều] trên đá".
Tenochtitlan là một trong hai altepetl (thành bang) nằm trên
địa phận thành phố México ngày nay; thành bang kia là Tlatelolco.
Tenochtitlan (Spanish: Tenochtitlan, Spanish
pronunciation: [ˈmexiko
tenotʃˈtitlan] (
listen)), originally known as México-Tenochtitlán (Classical Nahuatl: Mēxihco-Tenōchtitlan [meːˈʃíʔ.ko
te.noːt͡ʃ.ˈtí.t͡ɬan]), was a large Mexica city-state in
what is now the center of Mexico
City.
listen)), originally known as México-Tenochtitlán (Classical Nahuatl: Mēxihco-Tenōchtitlan [meːˈʃíʔ.ko
te.noːt͡ʃ.ˈtí.t͡ɬan]), was a large Mexica city-state in
what is now the center of Mexico
City. 
Mexico City
within Mexico
Founded on June 20, 1325, the city was built on an island in
what was then Lake Texcoco in the Valley of
Mexico. The city was the capital of the expanding Aztec
Empire in the 15th century until
it was captured by the Spanish in 1521.
The Valley of Mexico (Spanish: Valle de México; Nahuatl languages: Tepētzallāntli Mēxihco) is a
highlands plateau in central
Mexico roughly coterminous with
present-day Mexico City and the eastern half of the State of Mexico.
Surrounded by mountains and volcanoes, the Valley of Mexico was a centre for
several pre-Columbian civilizations, including
Teotihuacan, the Toltec, and the Aztec. The ancient Aztec term Anahuac (Land Between the
Waters) and the phrase Basin of Mexico
are both used at times to refer to the Valley of Mexico.
Aztec Empire 1519
At its peak, it was the largest city in
the Pre-Columbian Americas. It
subsequently became a cabecera of the Viceroyalty of New Spain.
Today, the ruins of Tenochtitlan are in the historic center of the
Mexican capital.
Tenochtitlan was one of two Mexica āltēpetl (city-states)
on the island, the other being Tlatelolco.
Mexico-Tenochtitlan ou, de manière abrégée, Tenochtitlan, est
l'ancienne capitale (« huey altepetl ») de l'empire aztèque. Elle fut
bâtie sur une île située
sur le lac Texcoco (dont
une grande partie a été asséchée par la suite). Elle était coupée par de
longues avenues, traversée par des canaux et reliée au continent par des
chaussées. En 1521, les conquistadors espagnols
et 200 000 combattants indigènes, principalement tlaxcaltèques, sous les
ordres d'Hernán Cortés,
détruisirent une grande partie de la ville, et plus particulièrement tout ce
qui pouvait rappeler les cultes idolâtres aztèques, puis y fondèrent Mexico, qui devint la capitale
de la vice-royauté de Nouvelle-Espagne.
Le lac
Texcoco est un ancien lac salé du Mexique, situé dans la vallée de Mexico, à plus de 2000 mètres d'altitude. Ce
lac fermé, sans cours d'eau émissaire, formait avec les lacs Xaltocan,
Zumpango, Chalco et Xochimilco un grand bassin endoréique d'une surface d'environ
2 000 km2.
Địa lý
Phía Tây của nông Hồ Texcoco. Tenochtitlan là phần phía nam của đảo chính (theo đường
màu đỏ). Phía bắc là Tlatelolco.
Diện tích của Tenochtitlan ước tính vào khoảng 8 đến
13,5 km2 (3,1 đến 5,2 sq mi), nằm ở phía tây
của Hồ Texcoco.
Tại thời điểm chinh phục củaTây Ban
Nha, thành phố Mexico bao gồm hai thành phố Tenochtitlan và
Tlatelolco cùng một lúc. Kể từ đó, thành phố kéo dài từ bắc xuống nam từ biên
giới phía bắc của Tlatelolco vào đầm lầy mà theo thời gian đã được dần dần biến
mất về phía Tây.
Thành phố đã được nối với đất liền bằng những con đường đắp cao
dẫn đầu ở phía bắc, phía nam và phía tây của thành phố. Những đường đắp cao bị
cắt ngang bởi những cây cầu cho phép ca nô và phương tiện giao
thông khác để vượt qua một cách tự do. Các cây cầu có thể được kéo đi nếu cần thiết để
bảo vệ thành phố. Các thành phố chính nó đã được xen kẽ với một loạt các kênh rạch, do đó
tất cả dân cư ở mọi nơi trong thành phố có thể di chuyển hoặc là đi bộ hoặc
thông qua xuồng.
Hồ Texcoco là hồ lớn nhất trong năm hồ nối liền với nhau. Kể từ
khi nó được hình thành trong một lưu vực, hồ Texcoco là một hồ nước lợ. Trong suốt triều đại của Hoàng đế Moctezuma,
"đê Nezahualcoyotl
" đã được xây dựng. Ước tính có chiều dài là 12 đến 16 km (7,5 đến
9,9 mi), con đê đã được hoàn thành vào khoảng năm 1453, các đê giữ nước
ngọt từ các đợt mưa xuân ở các vùng nước xung quanh Tenochtitlan và lưu giữ các
vùng nước lợ ngoài đê, về phía đông.
Hai đôi cống dẫn nước, với chiều dài hơn 4 km (2,5 mi)
được làm bằng đất nung, cung
cấp nước ngọt cho thành phố từ một con suối tại Chapultepec. Nước ngọt được sử
dụng chủ yếu để làm sạch và tắm rửa. Đối với nước uống, nước từ núi được ưa
chuộng. Hầu hết người dân ở đây đều thích tắm hai lần một ngày; riêng Moctezuma
đã được cho là tắm bốn lần mỗi ngày. Xà phòng của họ làm từ những rễ cây được
gọi là copalxocotl (Saponaria americana);. Còn
để làm sạch quần áo, họ sử dụng rễ cây metl (Agave
americana). Tương tự như một phòng tắm xông hơi, nó vẫn được sử dụng ở miền
Nam Mexico. Điều này cũng phổ biến ở các nền văn hóa Trung Mỹ khác.
Quy hoạch thành phố
|
“
|
Khi chúng tôi nhìn thấy nhiều thành phố và làng được xây dựng
trên mặt nước và các thị trấn lớn khác trên cạn, chúng tôi rất ngạc nhiên và
cho rằng nó như là có bùa phép (...) về dấu hiệu của các tòa tháp lớn và các
tòa nhà trên mặt nước, và tất cả được xây dựng từ đá. Một số binh sĩ của
chúng tôi thậm chí hỏi rằng, liệu những điều mà họ đã thấy được không phải là
một giấc mơ? (...) Tôi không biết làm thế nào để mô tả nó, nhìn thấy sự vật như
chúng ta đã làm điều đó đã chưa bao giờ được nghe hoặc thấy trước đây, thậm
chí chưa từng mơ ước đến.
|
”
|
Thành phố được phân chia thành bốn khu vực hoặc campan,
từng campan được chia về 20 huyện ( calpulli s, Nahuatlcalpōlli), và
mỗi calpulli đã đi qua đường phố hoặc tlaxilcalli.
Có ba con đường chính đi qua thành phố, từng dẫn đến một trong ba causeways vào
đất liền; Bernal Díaz del Castillo báo
cáo rằng chúng đủ rộng cho mười con ngựa. Các
"calpullis' đã được phân chia bởi các kênh dùng
cho giao thông vận tải, và có những cây cầu gỗ được
lấy đi vào ban đêm.
Chợ
Mỗi calpulli đều có riêng tiyanquiztli (chợ),
nhưng cũng có một chợ chính ở Tlatelolco -
thành phố anh em của thành phố Tenochtitlan. Cortés ước tính nó đã gấp đôi
kích thước của thành phố Sevilla với
khoảng 60.000 người kinh doanh hàng ngày, Bernardino de Sahagún đưa
một ước tính bảo thủ nhiều hơn từ 20.000 vào ngày thường và 40.000 vào ngày lễ.
Ngoài ra còn có các chợ đặc biệt ở trung tâm các thành phố khác ở México.
Công
trình trong thành phố
Ở trung tâm của thành phố là những tòa nhà công cộng, đền thờ và
trường học. Bên trong một hình vuông có tường bao quanh. Cách bức tường khoảng
ba trăm mét là trung tâm nghi lễ. Có khoảng 45 tòa nhà công
cộng bao gồm: Đền Templo Mayor, đền
thờ thần Quetzalcoatl,
các tlachtli (sân chơi đá bóng), các tzompantli (các
bức tường có gắn đầu lâu), Đền
Mặt trời, các bục dùng để tế thần, và một số đền thờ nhỏ. Bên ngoài là cung điện của Moctezuma với
100 phòng, mỗi phòng đều có phòng tắm riêng, dành cho lãnh chúa và sứ giả của
các nước đồng minh và những người chinh phục. Nằm gần đó là cuicalli hoặc
nhà hát, và các calmecac (trường học).
Thành phố đã có một sự đối xứng tuyệt vời. Tất cả các công trình
xây dựng phải được sự chấp thuận của calmimilocatl - một viên
chức phụ trách việc quy hoạch thành phố.
Cung điện
của Moctezuma II
Cung điện của Moctezuma
II có hai vườn thú, một cho chim săn mồi và một cho các loài chim khác, bò sát và động vật có vú. Khoảng 300 người đã được dành
riêng cho việc chăm sóc các loài động vật. Ngoài ra còn có một vườn thực vật và
một hồ cá. Hồ cá có mười ao nước muối và mười ao nước ngọt, có chứa cá, thủy cầm. Những
nơi như thế này cũng tồn tại trong Texcoco, Chapultepec,
Huaxtepec (bây giờ gọi là Oaxtepec)
và Texcotzingo.
Chapultepec, more commonly called the "Bosque de Chapultepec"
(Chapultepec Forest) in Mexico City, is one of
the largest city parks in the Western Hemisphere, measuring in total just over 686 hectares (1,695
acres).
Lịch sử
Tenochtitlan là thành phố thủ đô của nền văn minh Mexica,
bao gồm những người Mexica, được thành lập vào năm 1325. Quốc giáo của nền văn
minh Mexica đang chờ đợi việc một lời tiên tri cổ xưa được thực hiện: các bộ
lạc lang thang sẽ tìm thấy được miền đất hứa dành cho một thành phố lớn, ở nơi
được báo hiệu bởi một con Đại bàng ăn một con rắn trong khi đang đậu trên đỉnh
một cây xương rồng. Người Aztec nhìn thấy điều này sau đó tại một hòn đảo đầm
lầy nhỏ trên hồ Texcoco và họ đã cho thành lập thành phố tại đây, điều
mà bây giờ đã trở thành bất tử trên Quốc huy của Mexico và trên lá cờ Mexico.
Không bị ngăn cản bởi địa hình không thuận lợi, họ lên kế hoạch cho việc xây
dựng thành phố bằng cách sử dụng hệ thống chinampa (đặt tên
sai là "khu vườn nổi") dành cho nông nghiệp và để khô và mở rộng đảo.
Một nền văn hóa phát triển mạnh mẽ phát triển, và các nền văn
minh Mexica đã thống trị bộ tộc khác trên khắp Mexico. Hòn đảo tự nhiên nhỏ
được mở rộng dần dần và khiến Tenochtitlan trở thành thành phố lớn nhất và mạnh
nhất ở Trung Mỹ. Các tuyến đường thương mại được phát triển để mang hàng hóa từ
những nơi xa như Vịnh
Mexico, Thái Bình Dương và có lẽ ngay cả đế chế Inca.
Sau khi một cơn lũ quét qua hồ Texcoco, thành phố được xây dựng
lại dưới sự cai trị của Hoàng đế Ahuitzotl bằng một phong cách mà làm cho nó
một trở thành một trong nhưng nơi đẹp nhất và vĩ đại nhất chưa từng có ở Trung
Mỹ.
Khi Conquistador Hernán Cortés người Tây Ban Nha đến
Tenochtitlan vào 08 tháng 11 năm 1519. Tại thời điểm này người ta tin rằng
thành phố là một trong những thành thị lớn nhất trên thế giới, khi so với châu
Âu, chỉ có Paris, Venezia và Constantinopolis lớn
hơn.
Venezia (tên trong phương ngôn Venezia: Venexia,Venessia), thường gọi "thành phố của các kênh đào" và La Serenissima, là thủ phủ của vùng Veneto và của tỉnh Venezia ở Ý. Trong tiếng Việt, thành phố này được gọi
là Vơ-ni-dơ (phiên âm từ Venise trong tiếng Pháp).
Constantinopolis (có nghĩa là thành phố của Constantinus, tiếng Hy Lạp: Κωνσταντινούπολις Konstantinoúpolis, hay Πόλις Polis, tiếng Latin: Constantinopolis, tiếng Thổ Ottoman: قسطنطينيه Kostantiniyye), còn được biết đến với
tên Constantinople, là kinh đô của Đế quốc La Mã (330-395), của Đế quốc Byzantine/Đông La Mã (395-1204 và
1261-1453), của Đế quốc La Tinh (1204-1261) và của Đế quốc Ottoman (1453-1922).
Trong một bức thư gửi Quốc vương Tây Ban Nha, Cortés đã ví
Tenochtitlan như Sevilla hay Córdoba. Binh
lính của Cortes đã kinh ngạc khi nhìn thấy thành phố lộng lẫy và nhiều người tự
hỏi mình là họ đang mơ hay đang tỉnh.
Ước tính phổ biến nhất về dân số của thành phố là hơn 200.000
người. Một trong số ít các cuộc điều tra toàn diện giáo dục của thành phố Trung
Mỹ và quy mô thị trấn đưa ra con số 212.500 trên diện tích 13,5 km2 (5,2 sq mi), mặc
dù một số nguồn tin phổ biến đưa ra con số cao như 350.000. Các
con số này đã đủ đưa Tenochtitlan và danh sách các thành phố lớn nhất thế giới
vào thời đó.
Sau khi bị
chinh phục
Cortés sau đó đã tự tay chỉ đạo việc phá hủy hệ thống và san
bằng thành phố và cho xây dựng lại nó,[11] được
chia thành hai khu đối lập, khu vực trung tâm được sử dụng bởi người Tây Ban
Nha (gọi là traza). Phần người Bản địa bên ngoài, bây giờ gọi
là San Juan Tenochtitlan, tiếp tục bị chi phối bởi giới tinh hoa
bản địa trước đó và được chia thành các phân khu như trước.
No comments:
Post a Comment